نسخه آزمایشی
جمعه, 10 فروردين 1403 - Fri, 29 Mar 2024

دستورهای ده گانه سیر در ماه شعبان در روایت امام رضا/ رسیدن به شفاعت نبی اکرم در این ماه و سیر با مناجات شعبانیه

متن زیر سخنان آیت الله میرباقری به تاریخ 25 خرداد ماه 94 است که در ایام ماه مبارک شعبان برگزار شده است. ایشان در این جلسه بیان می دارند، سه ماه رجب، شعبان و رمضان ماه های بسیار پربرکتی هستند که نقطه شروعی برای سلوک انسان است. ماه شعبان به ویژه اعمال و دستورات خاصی دارد تا مؤمن برای ضیافت ماه رمضان آماده شود. اگر شخص تمامی دستورالعمل ها را به طور کامل انجام دهد به مقاماتی خواهد رسید که فوق تصور بشر است. لذا باید تمامی ثانیه های این سه ماه را مغتنم شمرد و از شر تمامی شیاطین به سوی خدا پناه برد تا خداوند نیز انسان را اجابت کند و در سایه خود به سوی عالی ترین مقامات سیر دهد.

ده دستورالعمل امام رضا به اباصلت در خصوص ماه شعبان

أعوذ بالله من الشیطان الرجیم بسم الله الرحمن الرحیم والحمدلله رب العالمین و صل الله علی سیدنا محمد و آله الطاهرین و اللعن علی أعدائهم أجمعین. ابتدای صحبتم را با حدیثی آغاز می کنم که مناسبت با ماه شعبان نیز دارد. اصل حديث را مرحوم سيد رضوان الله تعالی علیه در اقبال نقل كردند و محدّث قمي آن را ترجمه كرده اند؛

اباصلت نقل می کند: «دَخَلْتُ عَلَى أَبِي الْحَسَنِ عَلِيِّ بْنِ مُوسَى الرِّضَا فِي آخِرِ جُمُعَةٍ مِنْ شَهْرِ شَعْبَانَ فَقَالَ لِي يَا أَبَا الصَّلْتِ إِنَّ شَعْبَانَ قَدْ مَضَى أَكْثَرُهُ وَ هَذَا آخِرُ جُمُعَةٍ فِيهِ فَتَدَارَكْ فِيمَا بَقِيَ تَقْصِيرَكَ فِيمَا مَضَى مِنْهُ وَ عَلَيْكَ بِالْإِقْبَالِ عَلَى مَا يُعِينُكَ وَ أَكْثِرْ مِنَ الدُّعَاءِ وَ الِاسْتِغْفَارِ وَ تِلَاوَةِ الْقُرْآنِ وَ تُبْ إِلَى اللَّهِ مِنْ ذُنُوبِكَ لِيُقْبِلَ شَهْرُ رَمَضَانَ إِلَيْكَ وَ أَنْتَ مُخْلِصٌ لِلَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ لَا تَدَعَنَّ أَمَانَةً فِي عُنُقِكَ إِلَّا أَدَّيْتَهَا وَ فِي قَلْبِكَ حِقْداً عَلَى مُؤْمِنٍ إِلَّا نَزَعْتَهُ وَ لَا ذَنْباً أَنْتَ مُرْتَكِبُهُ إِلَّا أَقْلَعْتَ عَنْهُ وَ اتَّقِ اللَّهَ وَ تَوَكَّلْ عَلَيْهِ فِي سِرِّ أَمْرِكَ وَ عَلَانِيَتِكَ وَ مَنْ يَتَوَكَّلْ عَلَى اللَّهِ فَهُوَ حَسْبُهُ إِنَّ اللَّهَ بالِغُ أَمْرِهِ قَدْ جَعَلَ اللَّهُ لِكُلِّ شَيْ ءٍ قَدْراً وَ أَكْثِرْ مِنْ أَنْ تَقُولَ فِي مَا بَقِيَ مِنْ هَذَا الشَّهْرِ اللَّهُمَّ إِنْ  لَمْ  تَكُنْ  غَفَرْتَ  لَنَا فِيمَا مَضَى مِنْ شَعْبَانَ فَاغْفِرْ لَنَا فِيمَا بَقِيَ مِنْهُ فَإِنَّ اللَّهَ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى يُعْتِقُ فِي هَذَا الشَّهْرِ رِقَاباً مِنَ النَّارِ لِحُرْمَةِ هَذَا الشَّهْرِ لِحُرْمَةِ شَهْرِ رَمَضَانَ »(1) جمعه آخر ماه شعبان خدمت امام رضا عليه السلام رسيدم. حضرت به اباصلت فرمودند: اباصلت اكثر ماه شعبان رفت و اين جمعه آخر ماه است. نكته اولی که حضرت به آن اشاره می کنند این است که : پس در آنچه از اين ماه مانده است تقصيرهايي را كه در ايام گذشته اين ماه كرده اي، تدارك و تلافي كن. درواقع در فرصت باقي مانده ماه، امكان تدارك كوتاهي هايي كه در حق اين ماه انجام داديم و یک فرصت استثنايي از سوی خداي متعال فراهم شده است.

دوم اينكه فرمودند: بر تو باد كه روي آوري به آنچه كه براي تو نافع است. یعنی؛ انسان سعی کند در فرصت کوتاه باقي مانده اين ماه آن چه كه لغو و لهو است و حرام نباشد، ترك کند و توجهش به آن اعمالي باشد كه شخص را مهياي براي ضيافت مي كند. سوّم؛ در باقي مانده اين ماه دعا و استغفار بسيار كن. چهارم؛ تلاوت قرآن مجيد بسيار کن. پنجم؛ از گناهان خود به سوي خداي متعال توبه كن تا آن كه چون ماه مبارك درآيد خود را از براي خدا خالص گردانيده باشي. حضرت از ما خواسته اند كه در باقي مانده اين ماه خالص شويم براي خدا تا هنگامی که وارد ضيافت مي شويم با اخلاص و با قلبي كه خالي از غير خداست وارد شويم. اين ها دستوراتي است که انجام آنها واقعا دشوار است.

شخصی می گفت حضرت به من فرمودند: كه همه اصول كافي را بخوان و بعد همه اين دستورات را در خودت محقق کن. قطعا کار دشواری است. حضرت می فرمایند: در باقي مانده اين ماه سعي كن به گونه ای توبه كني كه براي خدا خالص شوي. ششم؛ در گردن خود امانت و حق كسي را مگذار مگر اينكه آن را ادا كني. هفتم؛ در دل خود كينه كسي را مگذار مگر آنكه آن را بيرون كني. بسیاری از اوقات ما رياضت هاي زيادي مي كشيم ولي به آن نتايجي كه با اعمال خيلي كم تر می توانستیم برسیم دست نمی یابیم و این به خاطر موانعي است كه بر سر راه وجود دارد. در معارف اهل بيت عليهم السلام همان طور كه به آنچه ما را براي زيارت مهيا مي كند دستور داده شده، موانع را هم ذكر كرده اند كه اين گناه مانع استجابت دعا می شود، اين گناه مانع قبولي عملتان مي شود و مثال هایی از این قبیل.

یک شب از نیمه ماه رجب در جمع معتکفین مسجد گوهرشاد جهت بیان مباحث اخلاقی خدمت آیت الله خوشوقت رحمت الله علیه بودیم. دستور عمومي ايشان که بسیار بر آن تاكيد داشتند این بود که واجبات را انجام دهيد و گناه نكنيد. از یک سو در شب نيمه ماه رجب معتكفين جوار حرم امام رضا علیه السلام متوقع بودند حرف هاي عرفاني از ايشان بشنوند و از سویی هم ايشان شاگرد سلوكي علامه طباطبايي رضوان الله علیه بودند كه اجازه تربيت از جانب ايشان داشتند اما هر چه اصرار كردند ايشان فرمود همين است كه عرض كردم. بعد فرمودند علت اينكه ما رشد نمي كنيم اين است كه نماز مي خوانيم اما بعد گناه مي كنيم طبيعتا اين مانع نتيجه بخشي و اثربخشي عبادات است.

بنابراین اگر بخواهيم موانع رفع شود و آن ضيافت هايي كه در ماه شعبان و رمضان در نظر گرفته شده حاصل شود اين مقدمات بايد طي شود؛ يعني امانت كسي بر عهده ما نباشد وكينه كسي نیز در دلمان نباشد. گاهي اوقات اين كينه ها به كدورت با خداي متعال و اهل بيت عليهم السلام بازگشت مي كند. همان گونه كه در حدیث معلی بن خنیس نقل می کند،  اگر شما حقوق برادر ديني خودتان را رعايت كنيد، «وَصَلْتَ  وَلَايَتَكَ  بِوَلَايَتِهِ وَ وَلَايَتَهُ بِوَلَايَتِك»(2)، شعبه اي از ولايت امام كه در وجود اوست با شعبه اي كه در وجود شما است به هم گره مي خورد و هم سفره مي شويد، يعني اگر حضرت سفره اي براي او پهن كرده این سفره مشاع و مشترک می شود، همان طور هم گاهي اوقات كدورت نسبت به مومنين به نحوي به كدورت با امام عليه السلام بازگشت مي كند و اين بسیار خطرناك است. لذا بنابر روایات اگر از مومني در حضور شما غيبت شود و بتوانيد دفاع كنيد یا پشت سر كسي عيبي مي گويند و شما سكوت كنيد ولايت شما قطع مي شود. همچنین اگر مومني به در خانه شما بیاید و حاجتي داشته باشد شما هم بتوانيد اجابت كنيد اما کوتاهی کنید ولايتتان قطع مي شود.

هشتم؛ مگذار گناهي را كه مي كرده اي مگر اينكه آن را ترك كني. يكي از مواردی كه بسیار در توجه از ناحیه ائمه عليهم السلام مؤثر است و برخی نیز به آن سفارش کرده اند این است که هنگام زیارت امام، تعهداتي با او كنيد و سپس خواسته هايتان را بخواهيد. بنابراين در باقي مانده اين ماه انسان باید تصمیماتی بگيرد تا خدا باب ضيافت را به رویش بگشاید. نهم؛ و از خدا بترس. دهمين دستور حضرت كه دستور بسیار مهمي است، اين است كه توكل كن بر خدا در پنهان و آشكار امور خود، هر كه بر خدا توكل بكند خدا او را بس است. چون رفتن اين راه سلوك با همه دشواري هايي كه دارد ممكن است ولي سرمايه در اين راه توكل به خداي متعال است. همه تلاش ما کفایت نمی کند و براي رسيدن به اين مقام بايد به خدا متوكل باشيم كه خدا موانع راه را بر مي دارد و ان شاء الله ما را به مقصد مي رساند.

سفارش به خواندن صلوات شعبانیه در ماه شعبان

آخرين نکته هم اين است که؛ در بقيه اين ماه اين دعا را بسيار بخوان: «اللَّهُمَ  إِنْ  لَمْ  تَكُنْ  غَفَرْتَ  لَنَا فِيمَا مَضَى مِنْ شَعْبَانَ فَاغْفِرْ لَنَا فِيمَا بَقِيَ مِنْه» ، از جمله اموري كه در باقي مانده اين ماه بايد مكرر خوانده شود همين صلوات شعبانيه است. مرحوم سید بن طاووس رحمت الله علیه در جمال الاسبوع آورده است که بعد از دو رکعتِ چهارمِ نافله نماز ظهر، قسمت اول صلوات شعبانیه خوانده شود اما خواندن آن در همه احوال این ماه نیز سفارش شده است. با تأمل در دعاهاي اين ماه انسان متوجه مي شود كه چه سفره اي برايش پهن شده و بسیاری از ضيافت ها را به واسطه دعاهايي كه نقل شده می توان فهميد. در صلوات شعبانيه آمده است: كه خداي متعال به بركت صلوات بر حضرت اين ماه را ماه ضيافت قرار داده؛ «وَ هَذَا شَهْرُ نَبِيِّكَ  سَيِّدِ رُسُلِك»،  از بركات صلوات خدا بر حضرت است كه اين ماه در پوشش رحمت و رضوان خداست. «حَفَفْتَهُ مِنْكَ بِالرَّحْمَةِ وَ الرِّضْوَان»،  و اگر كسي به باطن اين ماه ورود كند حتما به رضوان خدا مي رسد.

به بیانی این ماه محيط شفاعت نبي اكرم صلّی الله عليه و آله و سلّم است و حضرت در اين ماه عبادات خاصّي را انجام می داده اند. بسیاری از عبادات اهل بيت عليهم السلام جنبه شفاعت دارند و براي رساندن ما است. ملاحظه کرده اید که معضل جدّي وجود دارد درخصوص چگونگی سازگاری دعاهايي از قبیل دعاي كميل، مناجات شعبانيه و دعاهاي ديگر كه از معصومين عليهم السلام نقل شده با مقام عصمت كليّه معصوم . «وَ اغْفِرْ لِيَ الذُّنُوبَ الَّتِي تَهْتِكُ  الْعِصَم»،  «إلَهِي إِنْ حَطَّتْنِي الذُّنُوبُ مِنْ مَكَارِمِ  لُطْفِك»، و عباراتی مانند  اينها چگونه با مقام معصوم مي سازد. يكي از پاسخ هايي كه به این مسئله داده شده که شايد، پاسخ حقيقي و بهترين پاسخ باشد همين است كه بسیاری از عبادات ائمه عليهم السلام از جمله دعاهايشان براي شفاعت بوده است. يعني باطن اين دعا براي امّت است نه براي خودشان. این اعمال امّت است كه به خداي متعال عرضه مي دارند و با دعاي آن هاست كه اين دعاها اجابت مي شود، «مَنْ أُعْطِيَ  الدُّعَاءَ أُعْطِيَ الْإِجَابَة»(3)، درواقع به واسطه اجابت دعاي معصوم، راه گشوده مي شود.

ماه شعبان، ماه شفاعت و رسیدن به مقامات استثنایی

بنابراین ماه شعبان ماهي است كه ماه شفاعت حضرت است و حضرت عباداتي براي تقرّب عالم به سوي خداي متعال دارند و این امر اختصاص به اين عالم ندارد. از بعضی روايات استفاده مي شود در عوالم قبلي هم كه از نور حضرت خلق شده مثل عوالم حجب، ایشان عباداتی داشته اند. در روايات متعدّدي آمده است که دوازده عالم وجود دارد که حضرت در هر عالمي وارد شدند در آنجا تسبيحي داشتند؛ دوازده هزار سال در حجاب اول، يازده هزار سال در حجاب دوم و به همین ترتیب پیش می رفتند. به تعبیر بنده حضرت آن عالم را راه مي انداختند و وارد عالم بعدي مي شدند. لذا عالم ما نیز همین گونه است. «وَ هَذَا شَهْرُ نَبِيِّكَ  سَيِّدِ رُسُلِكَ شَعْبَانُ الَّذِي حَفَفْتَهُ مِنْكَ بِالرَّحْمَةِ وَ الرِّضْوَانِ الَّذِي كَانَ رَسُولُ اللَّهِ ص يَدْأَبُ فِي صِيَامِهِ وَ قِيَامِهِ فِي لَيَالِيهِ وَ أَيَّامِهِ بُخُوعاً لَكَ فِي إِكْرَامِهِ وَ إِعْظَامِهِ إِلَى مَحَلِّ حِمَامِه».

در مقابل آنچه از ما توقع می رود آن است که «اللَّهُمَّ فَأَعِنَّا عَلَى الِاسْتِنَانِ بِسُنَّتِهِ فِيهِ وَ نَيْلِ الشَّفَاعَةِ لَدَيْه »، در واقع سنّت حضرت كه روزه داري و شب زنده داري است در اين ماه و یا حداقل در باقي مانده اين ماه احياء شود كه روزه این سه روز آخر به منزله روزه وصال است. از روايات چنین استفاده مي شود که اين سه روز را اگر كسي روزه بگيرد ثواب روزه دو ماه پشت سر هم برای او نوشته می شود. اگر كسي اين عمل را انجام دهد، شفاعت حضرت شامل او می شود. «اللّهُمَّ وَاجعَلهُ لی شَفیعًا مشَفَّعًا وَ طَریقًا اِلَیکَ مَهیَعًا وَ اجعَلنی لَهُ مُتَّبِعًا، حَتّی اَلقاکَ یَومَ القِیامَهِ عَنّی راضِیًا وَ عَن ذُنوبی غاضِیًا، قَد اَوجَبتَ لِی مِنکَ الرَّحمَهَ وَ الرِّضوانَ»، اگر شفاعت حضرت در اين ماه به كسي برسد به رحمت و رضواني كه اين ماه را فرا گرفته خواهد رسید و این پايان دعا است.

اگر كسي در اين ماه با حضرت سلوك كند، مقاماتی را به دست می آورد كه در مناجات شعبانيه آمده و این مقامات استثنايي است. مقام عزّ قدس، «فَصَعِقَ  لِجَلَالِك» ، «وَ أَلْحِقنِي بِنُورِ عِزِّكَ الْأَبْهَج»،  و امثال این ها.  این ها مقاماتي هستند كه در اين دعا آمده و به نظر مي آيد براي ما هموار است. و اصل رسیدن به مقامات هم با شفاعت و دعاي معصوم ممكن است. اگر دعای معصوم در حق ما اجابت شود ان شاء الله اين راه براي ما ممكن مي شود و به مقصود مي رسيم. بنابراين در اين ماه بايد تلاش بر اين باشد كه انسان مقاماتي را كه در اين ماه هست سير كند. مقامات فوق العاده اي وجود دارد كه ما گاهي اوقات آن ها را از خدا درخواست هم نمي كنيم؛ يعني گمان مي كنيم اينها مال ما نيست، لذا دعا نمي كنيم و اجابت هم نمي شود. «مَنْ أُعْطِيَ  الدُّعَاءَ أُعْطِيَ الْإِجَابَة»، نسبت به اين مقامات هم هست و فقط نسبت به شئون دنيوي نيست.

فرار به سوی آغوش الهی از الهه خود انسان

بنده به جمله اي از اين دعا که نكته مهمي است اشاره می کنم. معصوم توسط دعا ما را سیر می دهند و در این دعا نقطه شروعي كه حضرت ما را از آن سير مي دهند و مي خواهند از آن جا ما حركت كنيم این است «فَقَدْ هَرَبْتُ إِلَيْكَ وَ وَقَفْت»،  البته قبل از این فراز چنین آمده است؛ «اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ عَلَى آلِ مُحَمَّدٍ وَ اسْمَعْ نِدَائِي إِذَا نَادَيْتُكَ وَ اسْمَعْ دُعَائِي إِذَا دَعَوْتُكَ  وَ أَقْبِلْ عَلَيَّ إِذَا نَاجَيْتُك»،  و سپس می فرماید: «فَقَدْ هَرَبْتُ إِلَيْكَ»، اگر در كسي اين هرب پيدا نشود، اصلا وارد دعا نمي شود و دعا فهم نمي شود. «فَقَدْ هَرَبْتُ إِلَيْكَ وَ وَقَفْتُ بَيْنَ يَدَيْكَ مُسْتَكِيناً لَكَ مُتَضَرِّعاً إِلَيْكَ رَاجِياً لِمَا لَدَيْكَ تَرَانِي»،  اين فرار، فرار از آلهه خود انسان است.

«فَفِرُّوا إِلَى اللَّهِ إِنِّي لَكُمْ مِنْهُ نَذيرٌ مُبينٌ * وَ لا تَجْعَلُوا مَعَ اللَّهِ إِلهاً آخَرَ إِنِّي لَكُمْ مِنْهُ نَذيرٌ مُبينٌ»(الذاریات/50-51)، هرب در مواقعی است که انسان مشغول به غير خدا بوده و با ديگران عمرش را طي كرده و سرمايه ها را باخته، حال به يك نقطه خطرخيزي رسيده و بيدار شده است. می فهمد كه پناهگاه هاي او جهنّم و آتش او هستند، لذا حالت فرار از خود و از گذشته و از آلهه اش پيدا می کند و فرار توام شده با این احساس كه يك پناهگاهي هست كه مي شود از شر مخاطرات به آن پناه ببرد. اگر اين حالات در انسان پيدا نشود، حالت هرب به وجود نمی آید. هرب به اين است كه انسان احساس خطر كند و احساس كند مي تواند از آنها فاصله بگيرد. اگر انسان احساس خطر نكند، فرار نمي كند. اگر احساس خطر كند اما احساس كند که نمي تواند خودش را به هيچ وجه نجات دهد، باز هم تسليم خطر مي شود.

همچنین اگر احساس كرد مي تواند فرار كند حالا بايد احساس كند كه پناهگاهي هست لذا اگر احساس کرد پناهگاهي نيست باز دوباره تسليم خطر خواهد شد. اگر آن پناهگاه امن را پيدا كرد حالت هرب در انسان پيدا مي شود. اين قدم اول دعا و ورودي آن است. باید انسان احساس كند همه عمر خودش را باخته و همه سرمايه هايش را از دست داده و با كساني زندگي كرده كه خود آنها دشمن او هستند. «إِنَّ الَّذينَ لا يَرْجُونَ لِقاءَنا وَ رَضُوا بِالْحَياةِ الدُّنْيا وَ اطْمَأَنُّوا بِها وَ الَّذينَ هُمْ عَنْ آياتِنا غافِلُونَ* اُولئِكَ مَأْواهُمُ النَّارُ بِما كانُوا يَكْسِبُونَ»(یونس/7-8)، اين نقطه شروع دعا است.

اگر اين حالات در كسي پيدا نشود، احساس نكند سرمايه اش را باخته؛ «وَ قَدْ أَفْنَيْتُ  عُمُرِي  فِي شِرَّةِ السَّهْوِ عَنْكَ وَ أَبْلَيْتُ شَبَابِي فِي سَكْرَةِ التَّبَاعُدِ مِنْك»،  اصلا دعا براي او شروع نشده است.کسی كه احساس مي كند همه سرمايه هاي خودش را باخته و در معرض يك خطر جدي قرار دارد و هيچ امكاني ندارد در این حالت به حضرت حق كه تا به حال به او پشت كرده روي مي آورد. اين خطرها، حاصل روي گرداني از خداوند است. چنین شخصی وقتي با دست خالي و حالت مسكنت و تضرّع بر مي گردد؛ «مُسْتَكِيناً لَكَ مُتَضَرِّعاً إِلَيْكَ رَاجِياً لِمَا لَدَيْك»،  آن گاه احساس مي كند در محضر خدايي است كه همه گذشته و آينده او و همه خوبي ها و بدي هايش را مي داند. «وَ تَعْلَمُ مَا فِي نَفْسِي »، «وَ بِيَدِكَ لَا بِيَدِ غَيْرِكَ زِيَادَتِي وَ نَقْصِي»«وَ قَدْ جَرَتْ مَقَادِيرُكَ». خدايي كه تقدير او، از اول و آخر ازل و ابد من را پوشانده و خدایی که عالم به ازل و ابد من است و خدايي كه مي تواند اين ظرفيت ها را زياد بكند و ما را به مقصد برساند.

انساني كه از راه مانده، خطرات را ديده و به سوي خداي متعال فرار كرده، سلسله درخواست هايي دارد كه بسیاری از آن ها سلسله ای از اقرار و اعتراف ها است كه اين اقرار و اعتراف ها در اين دعا لفظ نيست بلکه حالت هرب انسان فراري است كه با اقرار و احساس استكانت به سوي خدا آمده است. حضرت ما را نسبت به اين دعا متذكر مي شوند و با توسل به حضرت هم می توان به عمق دعا رسيد.

از آن جا که دعای معصوم برای شفاعت ما است آن حالي كه در اين دعا جهت رساندن ما در وجود مقدس امام شكل گرفته، بايد در باطن ما تجلي كند تا اين دعا درحق ما محقق و اجابت شود. بنابراين اگر اين حالت استكانت، تضرّع، خشوع و فرار به سوي خداي متعال با اين توجهات و اقرارها به شفاعت هر كدام از ائمه و با اذني كه آن ها دادند، در ما محقق شود قدم بعدی اين است كه كم كم روزنه ها و دريچه فضل خدا براي این انسان باز مي شود و فضل خدا را مشاهده مي كند و آن گاه انسان خواسته هاي بسيار با عظمتي از خداي متعال پيدا مي كند. در عبارتی می فرماید؛ مني را كه از تو فراري بودم و به تو پشت کردم و تو را اجابت نكردم از آن كساني قرار بده كه تو صدايشان زدي و آنها هم از قديم تو را اجابت كردند؛ «وَ اجْعَلْنِي مِمَّنْ  نَادَيْتَهُ  فَأَجَابَك» ، تا کنون فرار كرديم و اجابتي نبوده اما می خواهیم برگردیم. «وَ لَاحَظْتَه »، و مرا از کسانی قرار بده که توجه و لمحات الهي شامل حال او شود. «فَصَعِقَ بِجَلَالِك»،  و آن حالت صعقه اي كه در قرآن براي موسي كليم سلام الله علیه فرمودی، شامل حالم کن و مرا از کسانی قرار ده که: «فَنَاجَيْتَهُ سِرّاً وَ عَمِلَ لَك».«إِلَهِي أَقِمْنِي فِي  أَهْلِ  وَلَايَتِكَ  مُقَامَ [مَنْ ] رَجَا الزِّيَادَةَ مِنْ مَحَبَّتِكَ إِلَهِي وَ أَلْهِمْنِي وَلَهاً بِذِكْرِكَ إِلَى  ذِكْرِك »، يك حالت اشتهاء سيري ناپذير در من نسبت به ذكر خودت قرار بده. وارد هر وادي ذكري كه مي شوم ميل به ذكر برتر را داشته باشم. «وَ همني [اجْعَلْ هِمَّتِي ] إِلَى رَوْحِ نَجَاحِ أَسْمَائِك»،  و خدايا همت من را در آن نشاطي قرار بده كه در دستيابي به اسماء توست.

اوج مناجات شعبانیه

در انتهای دعا که اوج دعا هم هست می فرماید: «إِلَهِي وَ أَتْحِفْنِي بِنُورِ عِزِّكَ الْأَبْهَجِ فَأَكُونَ لَكَ عَارِفا»، آخرین مقام، إمحاء به نور عز الهي است كه اگر كسي به مقام نور عز رسید به عزت الهي راه پيدا مي كند، آن گاه چنین می شود؛ «تَزُولُ  الْجِبَالُ  وَ لَا يَزُول»،  «لا يحرّكه  العواصف». در واقع اگر كسي به آن مقام نور عزّ رسيد به يك تعبيري در ظرف خودش حالت عصمت پيدا مي كند. البته عصمت حقيقي مختص چهارده معصوم سلام الله علیهم است و عصمت معصوم از اعتصام بالله است. در زيارت غديريه آمده است؛ «اعْتَصَمْتَ  بِاللَّهِ  فَعَزَزْت »، آن عزّت و نفوذ ناپذيري كه هيچ هوس و نفسي در انسان نفوذ نكند. واضح است كه همه اين مقامات برای معصوم است و به شفاعت معصوم تجلي آن در آحاد مومنين (مثل تابش خورشيد در خانه هاي ما) مي تواند وارد شود. در نتيجه إلحاق به آن نور (كه نور عزّ هم شايد مقام نورانيت معصوم است) فارغ از همه چيز حالت بهجت كلي در انسان پيدا مي شود. ابتهاجات چنین انسانی به تعيّن و شئون و محدوديت ها نيست بلکه ابتهاج به نور عز است كه نتيجه اين إلحاق رسيدن به آن مقام عزت و اعتصام است. «فَأَكُونَ  لَكَ  عَارِفاً وَ عَنْ سِوَاكَ مُنْحَرِفاً وَ مِنْكَ خَائِفاً مُتَرَقِّباً يَا ذَا الْجَلَالِ وَ الْإِكْرَام».

راه رسیدن به مقام کمال انقطاع

اين مقاماتي است كه به نظر مي آيد براي ما قرار داده شده و مي توان به آن رسيد، ولی ما در فضايي هستيم كه تصور اينكه اين مقامات را به ما عطا بكنند و ما بتوانيم حجب نور را پشت سر بگذاريم، به مقام عزّ قدس برسيم، آويخته و دلبسته به آن مقام شويم، به كمال انقطاع برسيم و به مقام الحاق به نور عزّ الهي برسيم غیر ممکن است.گاهي به نظرمان مي رسد براي ما سير در اين مقامات ممكن نيست و اينها مال ديگران است لذا طمع رسیدن به آن در ما پيدا نمي شود و اين خوب نيست. اين ماه به شفاعت حضرت، ماهي است كه اين سفره الهی پهن است، همه مي توانند بر سر اين سفره بنشينند و مقاماتي كه در مناجات شعبانيه آمده است براي انسان حاصل شود. زمانی که انسان با اين حال وارد ضيافت الله شود آن گاه مفهوم ضيافت مفهوم ديگري مي شود. گاهي گمان مي كنيم اگر كسي به اينجا رسيد ديگر تمام شده است و سؤال ایجاد می شود مگر سفره ضيافت ماه رمضان براي نبيّ اكرم صلوات الله علیه پهن نبوده است و اصل ضيافت متعلق به نبي اكرم نيست؟ در پاسخ باید گفت اتفاقا ضيوف الرحمن همان هايي هستند كه اين مقدمات را در ماه رجب و شعبان طي كردند و وارد ماه رمضان شدند.

اين فرصت باقي مانده اين ماه فرصتي است كه مي شود كوتاهي هاي در حق اين ماه را تدارك كرد. جمله ای از امام رضا عليه السلام نقل شده كه فرمودند: تقصيرهاي خودت را تدارك كن. در اين ماه همه ما دعوت شديم سر این سفره و حضرت اين مقامات را براي ما تدارك ديدند كه به شفاعت خودشان ما را به اين مقامات برسانند. اگر كوتاهي شده در بهرمندي از اين ماه که از لحظات و ثانيه هايش بايد استفاده مي شد، همه اين غفلت ها بايد تدارك شود. اين سه ماه، ماه ضيافت اميرالمومنين علیه السلام، نبي اكرم و ضيافت الله است لذا گاهي مي گويند: رجب شهر اميرالمومنين است در بعضي روايات هم ذکر شده شهر الله است. اين ها قابل جمع است ماه اميرالمومنين همان ماه خدا است، ماه نبي اكرم همان ماه خداست و ماه خدا همان ماه نبي اكرم و ماه اميرالمومنين است. اين ها در حقیقت تفاوتي با یکدیگر ندارند.

شروع اين سه ماهي كه ماه ضيافت خداست با زيارت سيدالشهداء است. مرحوم شهيد فرمودند: در شش موقف، این زیارت خوانده شود؛ شب اول و روز اول رجب، شب نيمه و روز نيمه، شب نيمه شعبان و روز نيمه شعبان. در آن دعا آمده است كه به محضر سيدالشهداء برويد و دعوت حضرت را از نو اجابت كنيد و تَلبيه بگوييد؛ «لَبَّيْكَ  دَاعِيَ  اللَّهِ  سَبْعاً وَ قُلْ إِنْ كَانَ لَمْ يُجِبْكَ بَدَنِي عِنْدَ اسْتِغَاثَتِكَ فَقَدْ أَجَابَكَ قَلْبِي وَ سَمْعِي وَ بَصَرِي»(4). اين همان راهي است كه اگر كسي ورود كند به همه بركات اين سه ماه كه بركات فوق العاده اي است و فوق تصور ما است خواهد رسید. در آغاز ماه رجب ملك داعي در آن حديث معروف آمده است که از آسمان هفتم ندا مي دهد.

حديث معراجيه نقل می کند، زمانی که نبي اكرم معراج مي رفتند مقامات انبياء را پشت سر گذاشتند و در بعضي نقل ها آمده که مقام حضرت ابراهيم سلام الله علیها در آسمان پنجم بود. این دعوت ملك داعي از آسمان هفتم معني دارد يعني از آن مقام ما را مي خوانند و ما تا آن مقامات بايد سیر کنیم. تو را ز كنگره عرش مي زنند سفير. گويا اين ملكِ داعي، از مأمورين سيدالشهداء است لذا شب اول رجب مي گوييم؛ «لَبَّيْكَ  دَاعِيَ  اللَّهِ »، داعي حقيقي وجود مقدس سيدالشهداء هستند و ما را تا بالاترين مقامات دعوت مي كنند. حضرت ما را دعوت به همه مقاماتي كه در ماه رجب و شعبان و رمضان به دست مي آيد مي كنند و ما را از عالي ترين مقامات مي خوانند. زيارت حضرت سیدالشهداء لقاء الله است؛ «فَكَأَنَّمَا زَارَ اللَّهَ فَوْقَ  عَرْشِهِ »(5)

ان شاء الله كه اين در ماه خداي متعال طمع در اين مقامات را در ما قرار بدهد. رجاء به وصول به اين مقامات را با توكل به خودش، اعتماد به خودش و با رجاء به فضل خدا زنده كند، تا اين طلب در ما پيدا شود و اين طلب ما را به اجابت برساند و به شفاعت معصومين عليهم السلام مقامات اين سه ماه طي شود و همچنین غفلت از اين مقامات نشود. حتی يك روز آن هم قيمت دارد. حضرت فرمود: مابقي عمر شما هر چه كه هست را غنیمت بشمارید چون در اين مابقي مي شود همه چيز را كسب كرد. ماه شعبان هم همین گونه است. در مابقي اين ماه و ماه رمضان قرآن زياد بخوانيد، بسیار دعا کنيد، استغفار كنيد و حقوقي به گردنتان هست را بپردازید. ان شاء الله خداي متعال باقي اين ماه را به دعاي امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف براي ما پر بركت قرار دهد.

پی نوشت ها:

(1) إقبال الأعمال (ط - القديمة)، ج 1، ص: 9

(2) الكافي (ط - الإسلامية)، ج 2، ص: 169

(3) الكافي (ط - الإسلامية)، ج 2، ص: 65

(4) إقبال الأعمال (ط - القديمة)، ج 1، ص: 712

(5) كامل الزيارات، النص، ص: 182