نسخه آزمایشی
سه شنبه, 29 اسفند 1402 - Tue, 19 Mar 2024

جلسه سیزدهم / حرمت یا جواز تکسب به ابوال به دلیل عدم منفعت عقلاییه

متن زیر تقریر و خلاصه ای از جلسه سیزدهم درس خارج فقه مبحث مکاسب محرمه؛ جناب حجت الاسلام و المسلمین میرباقری است که در تاریخ سه شنبه 30 مهرماه سال 92 برگزار شده است. در این جلسه ادعای حرمت  تکسب به ابوال به دلیل عدم منفعت عقلاییه مورد بررسی قرار گرفته شد. قابل ذکر است که متن برداشت شاگردان ایشان از مباحث است.

مخالفت مرحوم خویی با استدلال به آیه «لا تأکلوا...» برای اثبات حرمت تکسب به ابوال
سید خویی رحمه الله در بحث پیرامون استدلال به آیه «لا تأکلوا اموالکم بالباطل» برای اثبات حرمت تکسب به ابوال میفرماید:

اولا که بول منافع محلله مقصوده ای هم دارد (مثال میزند به درست کردن ملاط و ...)

ثانیا: در عوضین مالیت شرط نیست بلکه ملکیت کفایت میکند. نبود منفعت هم نفی مالیت میکند نه ملکیت

ثالثا: مالیت اگر هم شرط باشد، مالیت عند المتعاملین کفایت میکند و دلیلی ندارد که اگر چیزی مالیت عند العقلاء نداشت بیعش باطل باشد. إلا اینکه مانند مرحوم ایروانی به آیه «لا تأکلوا ...» استدلال کنیم.

اما این آیه هم اثبات حرمت نمیکند. زیرا اولا مراد آیه این نیست که مالتان را در مقابل چیزی که اکلش باطل و حرام است مبادله نکنید، زیرا مراد از أکل خوردن به دهان نیست بلکه تصرف در مال است.

ثانیا: باء در الباطل، باء سببیة است یعنی اکل مال با اسباب باطل نکنید نه اینکه باء مقابله باشد (تا اینگونه معنا شود: مالتان را در مقابل عوض باطل قرار ندهید). مهمترین دلیل سببی معنا کردن باء هم استثناء است که یک سبب از اسباب تجارت استثناء شده است.

پس اظهر این است که استثناء منقطع باشد، و امری که مصداق أکل بباطل نیست از لا تأکلوا اموالکم بینکم بالباطل استثناء شده است. و مانند همه استثنائات منقطع دلالتی بر حصر ندارد الا اینکه ادعای اطلاق مقامی کرده و حصر را اثبات کنیم.

روایات هم مؤید حمل باء به سببیت است.

مرحوم علامه طباطبائی هم معنای سببیت را برای باء قبول میکند و کلمه بینکم را هم شاهد همین معنا میدانند زیرا معنای آیه این است که : در مقام گردش اموال بین خودتان، به اسباب باطل متمسک نشوید (اینکه بگوییم در گردش اموال بینتان در مقابل عوض باطل معامله نکنید خلاف ظاهر است) پس ناظر به عقود و انشائات است نه عوضین