متن زیر تقریر و خلاصه ای از جلسه هفتم درس خارج اصول مبحث تعادل و تراجیح؛ جناب حجت الاسلام و المسلمین میرباقری است که در تاریخ یکشنبه 18 اسفندماه سال 92 برگزار شده است. در این جلسه در ادامه جلسه قبل به بحث اشتمال یا عدم اشتمال تعارض بر موارد تزاحم الادلة پرداخته شده است. قابل ذکر است که متن برداشت شاگردان ایشان از مباحث است.

گفتیم که سید شهید صدر متزاحمین را خارج از متعارضین میدانند. مرحوم نایینی هم بین متزاحمین تعارضی نمیبیند.

ایشان میفرماید: تعارض، تنافی در مرحله جعل است ولی تزاحم، تنافی در مرحله امتثال چه به نکته عجز عقلی از امتثال باشد و چه به نکته رفع شرعی امتثال هر دو تکلیف از مکلف (مثل تداخلی که بین نصاب زکاة است)

و گفتیم که آغاضیاء رحمه الله به مرحوم نایینی اشکال کرده که تزاحمی که ناشی از تنافی در مرحله امتثال بخاطر علم به رفع شرعی امتثال هر دو تکلیف باشد هم تعارض است چون مثل جایی است که دلیل بر هر دو تکلیف اقامه شده است ولی چون علم اجمالی داریم که هر دو با هم جعل نشده اند حکم به فعلیت هر دو با هم نمیکنیم (مثل تعارض دلیل صلاة ظهر یوم الجمعة و صلاة الجمعة)

سید شهید صدر نیز «تنافی در مرحله امتثال بخاطر علم به رفع شرعی امتثال هر دو تکلیف» را داخل در ورود و از تعارض خارج کرده اند به خاطر اخذ عدم جعل یکی در موضوع دیگری، لذا در نصُب زکاة این قید لبی وجود دارد که همیشه زکاة نصاب دوم وقتی فعلی میشود که اقتضاء دیگری قبلا نیامده باشد.