متن زیر تقریر و خلاصه ای از جلسه 44 درس خارج اصول مبحث تعادل و تراجیح؛ جناب حجت الاسلام و المسلمین میرباقری است که در تاریخ سه شنبه 1 مهر 93 برگزار شده است. قابل ذکر است که متن برداشت شاگردان ایشان از مباحث است

تحلیل وجه تقدیم اظهر در جایی که منفصل از ظاهر باشد

در اینجا نیز، تزاحم در مرحله دلالت تصدیقیه بین دو کلام منفصل واقع میشود. اما آیا وجه تقدیم در اینجا هم قرینیت است یا وجهی دیگر؟ اما مسلما در اینجا دو ظهور تصوری منعقد میشوند و تزاحمی هم بین آن دو نیست چون مانعی از تصور هر دو با هم نیست.

با این حساب، چطور میتوان برای یکی از ظهورین که منعقد شده اند مرجحی ذکر کرد؟

در کل، هر چه که در وجه تقدیم مخصص منفصل بر عام گفته شده است در اظهر منفصل نیز قابل طرح است. چون مخصص هم بدون اینکه جلوی انعقاد ظهور تصوری عام را بگیرد بر آن مقدم میشد.

وجوهی که در وجه تقدیم مخصص گفته شده است:

1. در مقام فهم کلام متکلم، قرائن منفصل به منزله قرینه متصله است. و میزان این تنزیل هم تابع شأن تخاطب متکلم است. البته سطحی از این تنزیل در همه متکلمین وجود دارد. مثل اینکه اگر انفصالی در کلام متکلم بخاطر عطسه یا خراب شدن میکروفون یا اختلالی در جلسه یا ... رخ دهد، کلامی که بعد از وقفه ایراد میشود به منزله کلامی است که متصلا با کلام قبل از وقفه ایراد شده است. لذا نمیتوان قبل از فحص از قرائن متصل یا منفصل اینچنینی، ادعا نمود که ظهور صدر کلام منعقد شده است.

در بعضی متکلمین، شأن تخاطب این است که کلامی که الان ایراد کرده به منزله کلام متصله به کلامی است که در ده روز پیش ذکر کرده است. مثل سخنرانی که در یک دهه موضوعی واحد را تدریجا طرح میکند و گاهی در شب دهم، کلامی می آورد که در ظهور کلام شب اولش تصرف میکند. لذا حکم نمیشود به تهافت مخصصی که در شب دهم ارائه شده با عامی که در شب اول ارائه شده.

گاهی هم شأن تخاطب متکلم این است که مبحثی را در طول 250 سال القاء میکند مثل شارع. در اینجا مجموع خطاب القاء شده در طول صد سال به منزله خطاب متصل است.

لذا سعه و ضیق ظرف قرینیت تابع شأن تخاطب است. با این تنزیل، تقدیم اظهر منفصل، نکته زائدی بر وجه تقدیم اظهر متصل بر ظاهر ندارد.

2. گاهی با توجه به شأن تخاطب متکلمی خاص نمیتوان کلام امروزش را به منزله کلام متصل به کلام دیروزش تلقی کرد، ولی خودش تصریح به این تنزیل کرده و گفته است که «کلام امروز من به منزله متصل به کلام دیروز است» یا «منفصله های من کالمتصلند» و ... . در مقام فهم مراد جدی متکلم و یا در مقام احتجاج، امکان قبول این تنزیل هم تابع شأن تخاطب متکلم است و این ادعا از هر کسی پذیرفته نیست.