نسخه آزمایشی
جمعه, 10 فروردين 1403 - Fri, 29 Mar 2024

خصوصیات ماه شعبان و نحوه بهره مند شدن از آن در برنامه سمت خدا/ ثواب روزه در این ماه

متن زیر سخنان آیت الله میرباقری به تاریخ 15 فروردین ماه 99 است که در برنامه سمت خدا ایراد فرمودند. ایشان در این جلسه بیان میدارند؛ علت نام گذاری ماه شعبان براساس نقلی از امام عسکری علیه السلام به دلیل جاری شدن شعبه های خیرات به طرف بندگان است. همانطور که در این ماه خدای متعال شعبه های خیر را گشوده است، شیطان هم شعب شرور خود را باز کرده است. مومنین اگر در این ماه خود را به سرچشمه اصلی خیرات که نبی مکرم اسلام است نرسانند گرفتار شعب شرور شیطان می شوند. در ماه شعبان شاخ و برگ های شجره طوبی از بهشت به سوی مومنین در عالم دنیا سرازیر می شود. در مقابل شاخ و برگ شجره زقوم از جهنم وارد عالم دنیا می شود. ما اگر در این ماه ملتزم به خیراتی مثل نماز و روزه و صدقه و... شویم خودمان را به شاخ و برگ شجره طوبی رساندیم و میتوانیم با شفاعت نبی اکرم به اصل این درخت که خود حضرت است برسیم اما اگر در این ماه ملتزم به گناهان شویم خود را به درخت زقوم رساندیم و این مسیر ما را به درکات جهنم خواهد برد.

سوال: هفته گذشته اولين جمعه اي بود که مهمان حاج آقای میرباقری بوديم، بحث خوبي را شنيديم و امروز ادامه بحث را خواهيم شنيد.

جواب: أَعُوذُ بِاللَّهِ مِنَ الشَّيْطَانِ الرَّجِيم  بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِيم  الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعالَمِين  وَ صَلَّى اللَّهُ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ الطَّاهِرِين  وَ اللَّعْنَةُ عَلَى أَعْدَائِهِم  أَجْمَعِين . در جلسه گذشته اشاره کرديم، اين فضاي بحراني که براي جامعه جهاني پيش آمده و دامن ما را هم گرفته نبايد موجب غفلت از فرصت ها، ماه شعبان و رمضان و رجب شود. متأسفانه غوغا و سر و صدا خيلي از ماها را غافل مي کند و این فرصت های بی بدیل و تکرار ناپذیر از دست میرود. در بعضي روايات مي ديدم که فرمودند: اميرالمؤمنين خيلي برايشان جالب بود که کسي خودش را مهيا کند براي بيداري چهار شب، شب عيد فطر، شب قربان، اول رجب و نيمه شعبان. چون مهيا کردن نياز دارد و الا شيطان فرصت ها را يکي يکي مي سوزاند و میرسی به پایان ماه رجب و شعبان.

علی ای حال نکته این است که ما باید این فرصت ها را قدر بدانیم. يکي از فرصت هاي استثنايي ماه شعبان است که بين رجب و رمضان واقع شده است، که خیلی هم روی این تاکید شده، چون بعضی ها غفلت میکردند از این ماه میانی. گویا روزه ماه رجب رسم بوده حضرت مي فرمودند: چرا از ماه شعبان غافل هستید؟! لذا اين ماه بايد مورد توجه قرار بگيرد. علت اينکه شعبان ناميده شده طبق روایتی که از حضرت امیر ارواحنا فداه در تفسير منسوب به امام حسن عسکري سلام الله علیه نقل شده، حضرت فرمود: خداي متعال اين ماه را شعبان ناميد چون «لِتَشَعُّبِ الْخَيْرَاتِ فِيه » شعبه هاي خيرات در آن جاري مي شود به طرف بندگان. همین باعث شد که عرض کنم، ما بايد بگرديم سرچشمه را پيدا کنيم و شعبه ها را متصل به سرچشمه کنيم و از آن بنوشيم. سیر ما در شعبان ما را به آن سرچشمه برساند.

بعضي روايات را در مورد آن سرچشمه خواندم، روايت ديگری را بخوانم و بعد هم بعضي از اعمالي که شعب و فروع اين ماه هستند و روی آنها تاکید شده تقدیم کنم. اصل ماه شعبان و آن سرچشمه ای که این شعب از آن جاری میشود چیست؟ یک روایتی را نقل کردند و مرحوم مجلسي در فضايل ماه شعبان نقل می کنند معروف به روايت شجره طوبي است. مرحوم محدث قمي هم بخشي از اين روايت را ترجمه کردند در آغاز اعمال ماه شعبان آوردند.

نقل شده وجود مقدس اميرالمؤمنين در روز اول ماه شعبان عبور مي کردند ديدند يکسري از مسلمان ها که جز سابقه  دارها نيستند، نشستند در مورد امر مهمي مثل قضا و قدر الهي صحبت مي  کنند. حضرت به آنها سلام کردند، فرمودند: با ما وارد بحث شويد. حضرت نهي  شان کردند و فرمودند: خداي متعال بندگاني دارد که «قَدْ أَسْكَتَتْهُمْ خَشْيَتُهُ مِنْ غَيْرِ عِيٍّ وَ لَا بَكَم »(1) خشيت خدا آنها را آرام کرده است، نه اینکه عاجز و گنگ اند، نه مي توانند حرف بزنند ولي خشيت خدای متعال آنها را ساکت کرده است. «وَ إِنَّهُمْ لَهُمُ الْفُصَحَاءُ الْعُقَلَاءُ الْبَالِغُونَ الْعَالِمُونَ بِاللَّه  وَ أَيَّامِه » آدم  هاي فصيحي هستند، اهل تعقل و بالغ و رشيد هستند. «وَ لَكِنَّهُمْ إِذَا ذَكَرُوا عَظَمَةَ اللَّهِ انْكَسَرَتْ أَلْسِنَتُهُم » یعنی مقام «فَرَق» که در دعاها آمده شاید همين است، يعني از هم پاشيدند و نمي توانند حرف بزنند. ياد عظمت خدا مي افتند زبانشان قطع مي شود. «وَ انْقَطَعَتْ أَفْئِدَتُهُمْ وَ طَاشَتْ عُقُولُهُمْ وَ هَامَتْ حُلُومُهُمْ إِعْزَازاً لِلَّه » طوري خدا مقابل آنها عزت دارد که تمام قوايشان حيران مي شود.

حضرت آنها را از بحث پیچیده و سنگین قضا و قدر الهی که برای آنها فایده نداشت، ارجاع دادند. فرمودند: آغاز ماه شعبان است، «سَمَّاهُ رَبُّنَا شَعْبَانَ لِتَشَعُّبِ الْخَيْرَاتِ فِيه » شعب خيرات به سوي شما جاري است درها به سوي شما باز است.

سوال: یعنی اول ماه شعبان وقت این بحث ها است؟!

جواب: بحث های کم فایده برای غیر اهلش. «قَدْ فَتَحَ  رَبُّكُمْ  فِيهِ أَبْوَابَ جِنَانِهِ» خدا درهاي بهشت را باز کرده و قصرها و خيرات بهشت با کمترين قيمت «بِأَرْخَص الْأَثْمَان »  در اختيار شماست. «وَ أَسْهَلِ الْأُمُور» و با آسانترين کارها در ماه شعبان مي توانيد به گنجينه ها دست پيدا کنيد. «فَأَبَيْتُمُوهَا» شما ابا کردید. از آن طرف هم بعکس «وَ عَرَضَ لَكُمْ إِبْلِيسُ اللَّعِينُ تَشَعُّبَ شُرُورِهِ وَ بَلَايَاهُ» شيطان هم شعبه هايي از شرور خودش را - اینکه عرض کردم اصل دارد یعنی این، شعب شرور به شیطان برمیگردد- به روي شما گشوده است، بلایای خودش را به سوی شما گشوده، «فَأَنْتُمْ دَائِباً تَنْهَمِكُونَ» شما با سر در اين فتنه ها رفتيد.

بعد حضرت وجود مقدس نبی اکرم را توضیح دادند تا رسیدند به اینجا؛ فرمودند: «وَ الَّذِي بَعَثَنِي  بِالْحَقِ  نَبِيّاً» قسم به کسي که مرا مبعوث به حق کرده است، ابليس وقتي اولين روز ماه شعبان مي شود، «بَثَّ جُنُودَهُ فِي أَقْطَارِ الْأَرْضِ  وَ آفَاقِهَا». او هميشه قواي خودش را منتشر مي کند؛ در روایات است که او در دو وقت لشگر خودش را جمع و جايگزين مي کند؛ يکي وقت طلوع صبح و يکي وقت غروب است. لذا اين دو وقت را مراقبت کنيد. ولی پیداست در ماه شعبان یک اتفاق خاصی می افتد. یک لشگر خاصي دارد در ماه شعبان منتشر مي کند در اطراف زمین بعد به آنها دستور میدهد «اجْتَهِدُوا فِي اجْتِذَابِ بَعْضِ عِبَادِ اللَّهِ إِلَيْكُمْ فِي هَذَا الْيَوْمِ» سعي کنيد در همين روز اول ماه شعبان راه يک عده از عباد الله را ببنديد و مشغول خودتان کنيد که وارد ماه شعبان نشوند.

از آن طرف خداي متعال «إِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ يَبُثُّ مَلَائِكَتَهُ فِي أَقْطَارِ الْأَرْضِ وَ آفَاقِهَا» ملائکه و جنود خودش را در آفاق زمين مأمور مي کند و دستور مي دهد «سَدِّدُوا عِبَادِي وَ أَرْشِدُوهُمْ» بندگان من کمک کنيد، دست آنها را بگيريد و هدايت کنيد «فَكُلُّهُمْ يَسْعَدُ بِكُمْ» همه مؤمنين به وسيله شما سعادتمند مي شوند الا اينکه کسي نخواهد. اگر کسي نخواهد آنوقت وارد لشگر ابليس مي  شود «إِلَّا مَنْ أَبَى وَ تَمَرَّدَ وَ طَغَى فَإِنَّهُ يَصِيرُ فِي حِزْبِ إِبْلِيسَ وَ جُنُودِهِ» خودش ابا دارد از اينکه دستش را به دست ملائکه بدهد، آن وقت شيطان او را را شکار مي کند.

در ادامه حضرت فرمودند: «إِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ إِذَا كَانَ أَوَّلُ يَوْمٍ مِنْ شَعْبَانَ أَمَرَ بِأَبْوَابِ الْجَنَّةِ فَتُفَتَّحُ» خداي متعال وقتي روز اول شعبان مي  رسد، دستور مي  دهد درهاي بهشت باز شوند. پيداست اتفاقات خاصي می افتد، مثل ماه رمضان که درهای بهشت باز است. هميشه راه بهشت باز است؛ پس چه معنایی دارد که خدای متعال در ماه شعبان درهای بهشت را باز می کند؟ پيداست يک گشايش خاصي در ماه شعبان است و ورود به درجات بهشت تسهيل مي شود.

حدیث را برای این قسمت خواندم، و بعد «وَ يَأْمُرُ شَجَرَةَ طُوبَى فَتُطْلِعُ أَغْصَانَهَا عَلَى هَذِهِ الدُّنْيَا» به شجره طوبي دستور مي  دهد شاخ و برگ خودش را نازل مي  کند بر اين دار دنيا به طوري که طلوع مي  کند در دنيا؛ از عالم غیبمی آید و عالم دنيا را پر مي کند. بحث شجره طوبی بحث پر دامنه ای است چرا که در قرآن از شجره  هاي طيبه و خبيثه  اي نام برده شده است، مثل «أَ لَمْ تَرَ كَيْفَ ضَرَبَ اللَّهُ مَثَلًا كَلِمَةً طَيِّبَةً كَشَجَرَةٍ طَيِّبَةٍ أَصْلُها ثابِتٌ وَ فَرْعُها فِي السَّماءِ»(ابراهيم/24) یا «سِدْرَةِ الْمُنْتَهى» که یک شجره ای است. در قرآن طوبي يکبار بيشتر نيامده منتهي در روايت تفسير شده به شجره طوبي، نقطه مقابلش هم شجره خبيثه و شجره ملعونه، شجره زقوم است، که پیداست بحث مهم و پر دامنه ای است.

این شجره طوبي يک اصل اصيل دارد مثل ايمان که نوري است در قلب مؤمن، حقيقت ايمان، ايمان اميرالمؤمنين است ولي اصل کلمه ايمان خود اميرالمؤمنين است. لذا شجره طوبي اصلش امام است «السَّلَامُ عَلَى شَجَرَةِ طُوبَى وَ سِدْرَةِ الْمُنْتَهَى »(2). منتها در روايت وقتي شجره را در منزله نازل تري بحث مي  کند، وجود مقدس نبي اکرم صلی الله علیه و آله فرمودند: شجره  اي در بهشت است، اصلش در خانه من و شاخه هايش در خانه هاي همه مؤمنين است. در بعضي روايت دارد اصلش در خانه اميرالمؤمنين است. به حضرت عرض کردند: گاهي میگویید در خانه من است، گاهي مي  گوييد در خانه اميرالمؤمنين است! حضرت فرمود: اين دو تا خانه يکي است. از آنجا ناشي مي شود و شاخ و برگش در خانه  هاي مؤمنين است و تمام تمنيات الهي که دارند از اين درخت دريافت مي کنند. در داستان حضرت آدم، از امام رضا علیه السلام پرسیدند: شجره گندم است؟ شجره عنب است؟ شجره حسد است؟ حضرت فرمودند: همه. چون درخت هاي بهشتي مثل درخت  هاي دنيا نيستند.

شجره طوبي فوق العاده است. در روايتي ديدم حضرت فرمودند: نسبت شجره طوبي با خانه  هاي مؤمنين مثل خورشيد در عالم شماست. شجره طوبي در عالم باطن مثل خورشيد در عالم شماست. شعب آن تمام خانه  هاي بهشتي را پر مي  کند و همه سرشار از اين شجره طوبي هستند و تمام نعمت ها از آن ناشی می شود. زمانی این بحث را مطرح کردیم که باطن تمام نعمت  های بهشتی امام است، این معنای آن است. اصل شجره طوبي امام است، بعد ممکن است شجره  اي هم در بهشت باشد. اصل تسنیم خود امیرالمومنین است، البته یک نهری هم هست که از ولایت حضرت جاری میشود.

سوال: اصل شجره طيبه ولايت محمد و آل محمد است و شجره خبيثه عدو آل محمد و ولايت آنهاست.

جواب: بله، شجره ملعونه که به بني اميه تفسير شده و شجره زقوم همين شجره است که «طَعامُ الْأَثيم »(دخان/44) جهنمي  ها از آن مي  خورند «يَغْلي  فِي الْبُطُونِ * كَغَلْيِ الْحَميم»(دخان/45-46)  و در دلشان می جوشد.

سوال: ارتباط این شجره با ماه شعبان چیست؟

جواب: فرمود: در ماه شعبان خداي متعال به اين شجره مأموريت مي  دهد خودش را در عالم ما ظاهر می کند. این شجره در عالم بهشت است، تمام خانه هاي بهشتي نوراني به نور اين شجره هستند، تمام ثمرات بهشتي از اين شجره است ولي نازل مي شود در دار دنیا و خانه هاي ما. بعد خداي متعال «أَمَرَ بِأَبْوَابِ النَّارِ فَتُفَتَّحُ وَ يَأْمُرُ شَجَرَةَ الزَّقُّومِ فَتُطْلِعُ أَغْصَانَهَا عَلَى هَذِهِ الدُّنْيَا» از آن طرف شجره زقوم، شاخ و برگ خودش را در اين دنيا نازل مي کند. يکي از جهنم و يکي در بهشت است، هردو در ماه شعبان نازل می شوند.

سپس منادی پروردگار ندا میدهد «يَا عِبَادَ اللَّهِ هَذِهِ أَغْصَانُ شَجَرَةِ طُوبَى» اين شاخه هاي درخت طوبي است، به آن متمسک شويد که شما را تا درجه جنت بالا مي برد. يعني ماه شعبان اینگونه است؛ حقيقت این شجره طوبي که همه رزق بهشتي ها از اوست در دار دنيا نازل مي  شود. لذا رفتن به بهشت آسان مي  شود. بعد فرمود: «فَوَ الَّذِي بَعَثَنِي بِالْحَقِّ نَبِيّاً» قسم به کسي که مرا مبعوث کرده، اگر کسي به يکي از باب خيرات در اين روز متمسک شود و از يکي از درهاي خيرات وارد شود به يکي از شاخه هاي اين شجره متمسک شده است. صدقه بدهد و احسان کند، عباداتي که دستور داده شده، به یکی از شاخه های این درخت متمسک شود و او را به سمت بهشت مي  برد. اگر کسی از یکی درهاي شر وارد شود، به يکي از شاخه هاي شجره زقوم چنگ زده «فَهُوَ مُؤَدِّيهِ إِلَى النَّارِ» او را در درکات جهنم مي برد.

پس اصل ماه شعبان که شعب خير است شجره طوبي است و شعب شر هم شجره زقوم است. اين دو شجره در جهنم و بهشت هستند، اما درهاي بهشت و جهنم باز مي شود و شاخ و بالشان نازل مي شود. به همان گونه که شعاع خورشيد مي آيد، شجره طوبي هم مي آيد و انسان مي تواند متمسک شود. بعد در ذيلش وجود مقدس نبی اکرم فرمودند: من بعضي مؤمنين را مي بينم به تمام شاخه هاي درخت طوبي متمسک هستند. با تمام خيرات به سمت سرچشمه حرکت مي کنند. يک عده ايمان و عملشان کامل است و با تمام خيرات حرکت مي  کنند، که این خیلی عجیب است چون انجام همه خيرات ظاهراً ممکن نيست؛ اين براي منزلت ايمانشان است.

پس اين شجره طوبي نازل شده مثل نور خورشيدي که آمده و ما را به سرچشمه مي  رساند. مي رساند به اصل شجره طوبي و خود اميرالمؤمنين. سیر ما در درجات جنت، اينکه میگفتن شعب یک اصلی داره، این شعب شعب شجره طوبی و شعب بهشتي هستند و اين بهشت به شجره طوبي مي رسد و شجره طوبي به اميرالمؤمنين و وجود مقدس رسول خاتم صلی الله علیه و آله مي رسد که مبدأ همه خيرات هستند. تمام شرور هم شعبش به ابليس و جهنم مي  رسد، شجره زقوم که باطنش ابليس و دشمنان نبي اکرم هستند.

هروقت اين شجره طوبي مي آيد، شجره خبيثه هم مي آيد. هرجا حضرت سفره پهن مي کنند شيطان هم مجاز است دام خودش را پهن کند و ما را دعوت به سمت خودش  کند. ماه شعبان چنين ماهي است که ما باید به اصل خير برسيم و بعد از طريق اين شعب دنبال اصل و سرچشمه باشيم.

عباداتي که در اين ماه به ویژه دستور داده شده روزه است، حضرت اين ماه را روزه مي گرفتند. در صلوات شعبانيه داريم، «يَدْأَبُ فِي  صِيَامِهِ  وَ قِيَامِه » در روايت متعددي در ثواب الاعمال نقل کرده از امام صادق علیه السلام سؤال کرد، از آباء شما کسي اين ماه را روزه مي گرفت، حضرت فرمود: «خَيْرُ آبَائِي رَسُولُ اللَّه »(3) رسول الله اين ماه را روزه مي گرفت. به ما هم گفتند: روزه بگيريد و مرا در روزه اين ماه کمک کنيد. دستتان را به من بدهيد.

دستور داده شده کل ماه، اگر کسي کل ماه روزه بگيرد ثوابش «شهرين متتابعين» است، اين شهرين متتابعين اصلش در باب کفاره قتل است. فرمود: اگر کسي مؤمني را غير عمد به قتل برساند بايد ديه بدهد و کفاره اش اين است بنده اي را آزاد کند. اگر نداشت بنده آزاد کند، صوم شهرين متتابعين، دو ماه روزه پشت سر هم بگیرد که این «تَوْبَةً مِنَ اللَّه »(نساء92) است که يک احتمال در تفسير اين آيه اين است که خداي متعال يک رجوعي به اين فرد کرده و مي خواهد دستش را بگيرد، گفته: دو ماه پشت هم روزه بگير من اين سيئه را پاک مي  کنم. اين کفاره اوست. حتي بعضي گفتند: اينکه خداي متعال فرمود: عبد آزاد کن و ديه بده جاي مؤمن را نمي  گيرد. يک مؤمني از دست رفته است، خداي متعال به اين بنده رجوع کرده و چون کارش عمدي نبوده راهي برايش باز کرده است که عبدي آزاد کن و روزه بگير و ديه بده.

اينقدر ارزش دارد که اثر آن قتل را با توبه الهي از بين مي  برد؛ خدا به بنده رجوع میکند و میشود مثل قبلش. اما در آيه بعد بلافاصله مي  فرمايد: «وَ مَنْ يَقْتُلْ مُؤْمِناً مُتَعَمِّداً فَجَزاؤُهُ جَهَنَّمُ خالِداً فِيها»(نساء/93) اگر کسي عمداً مؤمني را کشت، جزايش جهنم است، هميشه در جهنم هست.

در روایت روزه ماه شعبان فرمود: کسي ماه شعبان را روزه بگيرد ثواب صوم شهرین متتابعین را دارد یعنی تمام گناهان خطایی او را پاک مي کنند. فرمود حتی اگر کسي قتل عمد کرده ولي به مقام توبه رسيده – توبه این کار خیلی سخته- ولی توانسته توبه کند، حالا چه کند؟ فرمود: اگر روزهايي از شعبان را روزه بگيرد، اميد هست خدا او را هم ببخشد. روزه  هايش خيلي عجيب است. در روايت متعدد داریم يک روز روزه چقدر ثواب دارد. دو روز ، هر روزي که اضافه مي شود ثوابش [اضافه میشود]. جنس ثواب عوض مي  شود؛ نه اينکه آن ثواب هست و يک ثواب ديگر هم مي  دهند. کسي که سه روز روزه بگيرد، جنس ثوابش با دو روز متفاوت است. يعني جنتي که مي  دهند بالاتر است. کسي که در درجه بالاتر از بهشت مي  رود، تمام نِعَم در يک سطح ديگري هستند. معارف در سطح ديگري برايشان واقع مي شود.

اين روزه را در محبت نبي اکرم بگيرید، افضل عبادات، عبادات حبّي هستند. حبّ نبي اکرم حبّ خداست، «مَنْ أَحَبَّكُمْ فَقَدْ أَحَبَّ اللَّه ». لذا فرمود: بخاطر محبت رسول گرامي اسلام و تقرب به خداي متعال، که طريق قرب همين حبّ است. اگر کسي در محبت حضرت روزه بگيرد به عنوان کمک به حضرت روزه بگيرد که حضرت میخواهند شفاعتش کنند، آثاري برايش ذکر شده است. من یک روایت را که فوق العاده است در روزه میخوانم. مرحوم صدوق در دو کتاب نقل کردند، مرحوم مجلسي هم از هر دو کتاب این را نقل کردند. در کتاب «فضايل الاشهر الثلاثه» ماه رجب و شعبان و رمضان، نقل کردند و در «ثواب الاعمال» هم نقل کردند.

در کتاب «فضايل الاشهر الثلاثه» از امام صادق علیه السلام نقل مي کنند که فرمود: «مَنْ  صَامَ  أَوَّلَ  يَوْمٍ مِنْ شَعْبَانَ وَجَبَتْ لَهُ الْجَنَّةُ الْبَتَّةَ»(4) کسي روز اول شعبان را روزه بگيرد، قطعاً بهشت بر او واجب است. «وَ مَنْ صَامَ يَوْمَيْنِ نَظَرَ اللَّهُ إِلَيْهِ فِي كُلِّ يَوْمٍ وَ لَيْلَةٍ فِي دَارِ الدُّنْيَا وَ دَاوَمَ نَظَرَهُ إِلَيْهِ فِي الْجَنَّةِ» ثواب به حدي است که آدم متحير می شود. دو روز از شعبان را روزه بگيرد، خداي متعال در هر روز و شب در دنيا به او نظر مي کند. نظر خدا هم نظر ولي اوست «عَيْنِكَ النَّاظِرَةِ بِإِذْنِك ». «دَامَ نَظَرُهُ إِلَيْهِ فِي الْجَنَّة» اين نگاه تا بهشت ادامه دار،. هميشه تحت نظر است و توجه خاص به او مي شود. «وَ مَنْ صَامَ ثَلَاثَةَ أَيَّامٍ زَارَهُ اللَّهُ فِي عَرْشِهِ مِنْ جَنَّتِهِ فِي کلِّ يوم» اگر کسي سه روز از ماه شعبان را روزه بگيرد، خدا را در مقام عرش از جنت زيارت مي کند در هر روز با هر درجه اي که در بهشت دارد.

مرحوم صدوق در کتاب شريف خود اين روايت را توضيح دادند و اصل آن براساس روايتي است که در توحيد صدوق از امام رضا علیه السلام نقل کردند. در توحيد صدوق دو روايت را اباصلت از امام رضا سؤال کرده و هردو توضيح دادند. به حضرت عرض کرد اين حديثي که اهل حديث از شما اهل بيت نقل مي کنند که «الْمُؤْمِنِينَ يَزُورُونَ رَبَّهُمْ مِنْ مَنَازِلِهِمْ  فِي  الْجَنَّةِ»(5) يعني چه؟ مؤمنين در بهشت در هر منزلگاهي که هستند پروردگار خود را از همانجا مي بينند! چون درجات مؤمنين متفاوت است، ولي حجاب برداشته مي شود، پروردگار خودشان را در هر منزلي که هستند زيارت مي کنند. اين يعني چه؟

روایت بعدی که از حضرت سوال کرد این است؛ «ثَوَابَ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ النَّظَرُ إِلَى  وَجْهِ  اللَّهِ » ثواب «لا اله الا الله» نظر به وجه خداست، اين يعني چه؟ حضرت هردو را توضيح دادند. حضرت زيارت خدا را معنا کردند، فرمودند: مخلوقي افضل از وجود مقدس نبي اکرم صلی الله علیه و آله، خداي متعال ندارد، اشرف مخلوقات است. ايشان در مقامي است که بيعت با او بيعت با خداست. «إِنَّ الَّذِينَ يُبايِعُونَكَ إِنَّما يُبايِعُونَ  اللَّهَ يَدُ اللَّهِ فَوْقَ أَيْدِيهِمْ»(فتح/10) با شما بيعت مي کنند، با خدا بيعت کردند. «فَمَنْ نَكَثَ فَإِنَّما يَنْكُثُ عَلى  نَفْسِهِ» اگر کسي اين بيعت را شکست عليه خودش است، خدا چه احتياجي به بيعت شما دارد. شما با نبي اکرم راه برويد منتفع مي شويد. مسير را جا به جا کنيد شما ضرر مي کنيد.

امام رضا فرمودند: طاعت اين آقا طاعت خداست. اين رويات بايد معنا شود، يک بابي در کافي داريم که مرحوم کليني به دقت در کتاب توحيد آوردند و عمدتاً در مورد مقامات اهل بيت است. جايگاه ائمه الهي را نسبت به خدا توضيح مي  دهد. چون ائمه علیهم السلام يک جنبه بشري دارند که در اين قالب نازل شدند، يک جنبه ديگري دارند که با آن جنبه مرتبط با خدا هستند، اگر حضرت جنب الله نباشد، سبيل الله و صراط الله نباشند، چه فرقي با ما دارند؟ چطورب سفیر بین ما و خدای متعال هستند؟ آن جنبه دوم را بعضي مجازي معني مي کنند! وجود مقدس نبي اکرم يد الله است؛ منتهي نه به اين معني که خداي متعال دستي دارد، جسم است. خداي متعال را نبايد تشبيه کرد. ولی يد الله بودن وجود مقدس نبي اکرم يک امر مجازي و اعتباري نيست. اگر مجازی بود به من هم میشد گفت یدالله. حضرت واقعاً يد الله است. حضرت در مقامي است که بيعت با او بيعت با خداست، که نمی شود این را معنا کرد! اینجا جایی است که همه حیران می شوند!

مرحوم صدوق در توحيد اين را نقل مي  کنند که حضرت فرمودند: زيارت نبي اکرم زيارت نبي خداست، بعد حضرت استشهاد کردند به روايتي از خود حضرت، که حضرت فرمود: «مَنْ زَارَنِي فِي حَيَاتِي أَوْ بَعْدَ مَوْتِي فَقَدْ زَارَ اللَّه  » بعد حضرت فرمودند: حجاب از مومنین در منازل بهشتیشان برداشته مي  شود و نبي اکرم را در هرجا هستند زيارت می کنند، اين زيارت خداست. بالاترين لذات بهشتي است، هيچ لذتي در بهشت نيست که به این اندازه باشد، سلمان هم مشتاق اين زيارت است. اینکه در دعاها مفصل داريم، صلوات روز عرفه را ببینید؛ که حضرت فرمودند کسی که این صلوات را بخواند مارا خوشحال کرده است، آنجا دارد که خدايا مرا از رؤیت حضرت در قيامت محروم نکن. افضل لذات براي اهل بهشت است. گفتيم: براي بهشتي  ها هرازگاهي سيدالشهداء تجلي مي کند متناسب با مقامشان، گاهي روزي يکبار و گاهي کمتر، گاهی هفتصد سال، آنوقت اينها تمام نعمت هاي بهشتي را فراموش مي کنند و منتظر تجلي بعدي هستند.

حضرت ثواب گفتن لا اله الا الله را هم همین گونه معنا کردند؛ امام رضا فرمود: اگر کسي گمان کند خداي متعال يک صورتي مثل مخلوقات دارد که در پرده است و آن در قيامت کنار مي رود کافر است، این تشببیه خدا به مخلوقات است. ولی این حدیث درست است که «ثَوَابَ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ النَّظَرُ إِلَى  وَجْهِ  اللَّهِ ». فرمود: «وَجْهُ اللَّهِ أَنْبِيَاؤُهُ وَ رُسُلُهُ وَ حُجَجُه » واقعا انبياء و حجج وجه هستند. آنوقت وجه اَتم وجود مقدس نبي اکرم است. لذا حضرت فرمود: کسي به اهل بيت من ظلم کند مرا در قيامت نمي  بيند. اين بزرگترين عقوبت است «كَلاَّ إِنَّهُمْ عَنْ رَبِّهِمْ يَوْمَئِذٍ لَمَحْجُوبُون »(مطففین/15).

عرضم را جمع کنم؛ روزه ماه شعبان به سه روز که رسيد ثوابش زيارت نبي اکرم در بهشت است. که از آن تعبیر شده به «زیارت الله فی عرشه». مرحوم صدوق ذيل اين حديث که فرمود: مقصود از زيارت خداي متعال زيارت نبي اکرم است. ظاهرا براساس همين روايت مي  فرمايند. لذا ماه شعبان ماهي است که اصل ماه به نبي اکرم برمي گردد و تمام خيرات از وجود مقدس ايشان جاري است و هر خيري در اين ماه يک شعبه اي است به سمت اصل شجره طوبي، که وجود مقدس اميرالمؤمنين و نبي خاتم صلی الله علیه و آله و سلم هستند و به خصوص روزه اين ماه چنين است و ما را به لقاء حضرت مي رساند. اگر کسي مي خواهد در بهشت محجوب نباشد خودش را از روزه اين ماه محروم نکند.

پی نوشت ها:

(1) التفسير المنسوب إلى الإمام الحسن العسكري عليه السلام، ص: 636

(2) المزار الكبير (لابن المشهدي)، ص: 217

(3) الكافي (ط - الإسلامية)، ج 4، ص: 91

(4) فضائل الأشهر الثلاثة، ص: 57

(5) التوحيد (للصدوق)، ص: 117