متن زیر سخنان آیت الله میرباقری به تاریخ 29 اسفندماه سال 99 است، که به مناست ولادت حضرت سیدالشهداء علیه السلام در مهدیه منتظران ایراد فرمودند. ایشان در این جلسه بیان میدارند؛ خدای متعال ماه شعبان را ماه رسول خدا قرار داده و در این ماه باب رحمت و رضوان خودش را به روی بندگان باز کرده است. اما شرط بهره مندی از این ماه این است که انسان اعمال خودش را متصل به نبی اکرم و امام کند و با آن ها حرکت کند. چرا که این دنیا دریای خروشانی از ظلمت است که همه را در خود غرق می کند و تنها کشتی نجات اهل بیت سلام الله علیه هستند و غیر از ایشان راه نجات دیگری نیست.

بهره مندی از ماه شعبان

أَعُوذُ بِاللَّهِ مِنَ الشَّيْطَانِ الرَّجِيم‏ بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِيم‏ الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعالَمِين‏ وَ صَلَّى اللَّهُ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ الطَّاهِرِين‏ وَ اللَّعْنَةُ عَلَى أَعْدَائِهِم‏ أَجْمَعِين. ماه شعبان یکی از پر فضیلت ترین ماه های سال است و خدای متعال فرصت های استثنایی را در اختیار ما قرار داده است از جمله میلاد وجود مقدس سیدالشهداء و امام سجاد و قمر بنی هاشم علیهم السلام در روزهای آغاز این ماه است و روز نیمه شعبان هم که روز میلاد مسعود امام زمان سلام الله علیه و شبش هم جزو شب های پر فضیلت است که شاید به منزله شب قدر به حساب می آید. یک صلواتی از امام سجاد سلام الله علیه نقل شده که به صلوات شعبانیه معروف است و در آن دستور داده شده که در ماه شعبان مقارن ظهر و زوال و همچنین در شب نیمه شعبان خوانده شود. بخش اول این صلوات جزو آدابی است که بعد از نافله های نماز ظهر هر روز دستور داده شده که خوانده بشود.

این صلوات عجیب که از امام سجاد نقل شده آثار و برکات فوق العاده ای دارد و در آن معارف بلندی هم وجود دارد. در پایانش هم صحبت از این است که این ماه، ماه وجود مقدس نبی اکرم صلی الله علیه و آله و سلم است و خدای متعال به احترام نبی اکرم این ماه را در پوشش رحمت و رضوان خودش قرار داده است. گویا اگر کسی به حقیقت این ماه راه پیدا کند، مشمول مقام رضوان می شود که شاید بالاترین مقام در بندگی است و این ماه به شفاعت نبی اکرم و عبادت حضرت آباد شده و با عبادات حضرت هم به این فضائل راه پیدا می شود. ریاضات خود انسان به تنهایی ما را به جایی نمی رساند و آنچه که دستگیر ماست این است که انسان با نبی اکرم و اهل بیتشان همراه بشود و از شفاعت ایشان برخوردار بشود.

در پایان این صلوات گفته شده که این ماه نبی اکرم است «هَذَا شَهْرُ نَبِيِّكَ‏ سَيِّدِ رُسُلِكَ شَعْبَانُ الَّذِي حَفَفْتَهُ مِنْكَ بِالرَّحْمَةِ وَ الرِّضْوَان‏» ماهی است که او را در پوشش رحمت و رضوان قرار دادیم. بعد هم فرموده در این ماه دئب نبی اکرم این بود «الَّذِي كَانَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ يَدْأَبُ فِي صِيَامِهِ وَ قِيَامِهِ» ایشان شب زنده داری و روزه داری می کردند. البته این عبادت های حضرت در دنیا برای شفاعت و دستگیری از ماست و عمدتا برای این است که راه ما به سوی خدای متعال باز بشود.

ما از خدای متعال می خواهیم که به ما کمک کند تا ما به حضرت اقتدا کنیم «اللَّهُمَّ فَأَعِنَّا عَلَى الِاسْتِنَانِ بِسُنَّتِهِ فِيهِ وَ نَيْلِ الشَّفَاعَةِ لَدَيْهِ» اگر خدای متعال ما را کمک کند و بتوانیم به شب زنده داری و روزه داری این ماه برسیم، راهی به شفاعت نبی اکرم باز می شود «عَلَى الِاسْتِنَانِ بِسُنَّتِهِ فِيهِ وَ نَيْلِ الشَّفَاعَةِ لَدَيْهِ» اگر این سنت را ما هم تبعیت کردیم به شفاعت حضرت راه پیدا می کنیم. نتیجه شفاعت چیست؟ «اللَّهُمَّ وَ اجْعَلْهُ لِي شَفِيعاً مُشَفَّعاً وَ طَرِيقاً إِلَيْكَ مَهْيَعاً» اگر ما دنبال حضرت حرکت کردیم و حضرت شفیع ما بشوند، شفاعت ایشان پذیرفته شده است. در این دعا می خوانیم که خدایا وجود مقدس نبی اکرم را شفیع ما قرار بده، آن شفیعی که شفاعتش پذیرفته شده است و در مقام قرب تو بندگی تو و رفع حجب از ما شفاعت کند و ما را در این فرصت کوتاه دنیا به آنچه که ما باید برسیم برساند «وَ طَرِيقاً إِلَيْكَ مَهْيَعاً».

وجود مقدس نبی اکرم وادی نبوتشان را طریق واسعی برای ما قرار می دهد که ما در این طریق بتوانیم به سمت تو حرکت کنیم «وَ طَرِيقاً إِلَيْكَ مَهْيَعاً وَ اجْعَلْنِي لَهُ مُتَّبِعاً» ایشان شفاعت کنند راه من به سمت خدا باشند و راه من به سوی خدا از وادی نبوت حضرت گشوده بشود و من هم تبعیت بکنم. اگر این طوری شد «حَتَّى أَلْقَاهُ يَوْمَ الْقِيَامَةِ عَنِّي رَاضِيا» در روز قیامت من به ملاقات شما می رسم و خدا و شما از من راضی باشید «وَ عَنْ ذُنُوبِي غَاضِيا» و از همه خطاهای من چشم پوشی کرده باشی و منزلگاه و دار قرار من را یک چنین جایگاهی قرار بدهی «وَ أَنْزَلْتَنِي دَارَ الْقَرَارِ وَ مَحَلَّ الْأَخْيَارِ».

این برکتی است که ما در ماه شعبان باید ببریم. سلوک ما در ماه شعبان باید نتیجه اش این باشد که ما اگر به تبعیت نبی اکرم و اهل بیتشان در این ماه رسیدیم، خروجیش این است که در  آخرت به مقام رضوان و رحمت می رسیم و همنشین با ابرار و خوبان می شویم. مقدمه این صلوات شعبانیه چند تا صلوات است که گویا آن صلوات هاست که ما را به این مسیر هدایت می کند و تمام خیراتی که به همه کائنات می رسد به برکت صلواتی است که بر نبی اکرم و اهل بیتش می فرستد و آن صلوات نازله اش همه عالم را سیراب می کند. این صلوات ها هم هر کدام یک جلوه و برکت خاصی دارد.

کشتی هدایت

یکی از شش صلوات شعبانیه این است «اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدِ الْفُلْكِ الْجَارِيَةِ فِي اللُّجَجِ الْغَامِرَة» خدایا بر این وجود مقدس و آل او صلوات بفرست که اینها در این دریاهای عمیق و مواج و طوفانی که اصلا راه عبور از آن نیست، کشتی در حال حرکت هستند و هر کسی وارد این کشتی نجات نشود، غرق می شود. اینها کشتی ای نیستند که در ساحل متوقف بشوند بلکه خود را به دل این دریا زدند تا ما را از این دریا عبور بدهند. این دریای طوفانی که ما باید از آن عبور بکنیم در واقع وادی دنیاست و ناچاریم از آن عبور بکنیم. در قرآن مطلبی راجع به حضرت نوح آمده که وقتی بعد از 950 سال شاید بنا شد دیگر کار تمام بشود و خدای متعال بساط مخالفان حضرت را جمع کند، دستور داده شد تا حضرت کشتی ساختند و بعد هم فرمود که همراهان خودت و مؤمنین را سوار بکنید و از هر حیوان هم یک جفت بردار که در این روز دیگر پناهگاهی نیست. این کشتی آماده شد و موقع وعده الهی رسید و به دستور الهی از زمین آب می جوشید و از آسمان باران نازل می شد و کشتی به حرکت در آمد.

در قرآن می فرماید حضرت نوح به فرزندش فرمود «يا بُنَيَّ ارْكَبْ مَعَنا»(هود/۴۲) پسر عزیزم، تو هم با ما بیا سوار شو. به حضرت عرض کرد «قالَ سَآوي إِلى‏ جَبَلٍ يَعْصِمُني‏ مِنَ الْماء»(هود/۴۳) روی قله کوه می روم و آنجا از این سیل و آب حفظ می شوم. حضرت فرمود «لا عاصِمَ الْيَوْمَ مِنْ أَمْرِ اللَّه‏» امروز از این فرمان الهی پناهگاهی به جز این کشتی نیست و هرکسی سوار بشود نجات پیدا می کند و هر کس هم سوار نشود در این طوفان غرق می شود و همینطور هم شد.

آن وقت در روایات ما مکرر آمده که نبی اکرم فرمودند اهل بیت من مثل کشتی نوح هستند و اگر کسی سوار شد نجات پیدا می کند و اگر سوار نشد در این دریای طوفانی غرق می شود. این دریای طوفانی را در تفسیر منسوب به امام حسن عسگری سلام الله علیه معنا کرده که وجود مقدس نبی اکرم اینطور فرمودند «الدُّنْيَا بَحْرٌ عَمِيقٌ وَ قَدْ غَرِقَ‏ فِيهَا خَلْقٌ كَثِير»(1) در این دریای عمیق خلق کثیری غرق شدند «وَ أَنَّ سَفِينَةَ نَجَاتِهَا آلُ مُحَمَّد» آن کشتی که انسان با او می تواند به سلامت از دنیا عبور بکند وجود مقدس نبی اکرم و اهل بیتشان هستند.

لذا مکرر حضرت فرمودند که مثل اهل بیت من، مثل سفینه نوح است «يَأْمَنُ مَنْ رَكِبَهَا وَ يَغْرَقُ مَنْ تَرَكَهَا» اصلا راه دیگری وجود ندارد؛ نه کسی می تواند در این دریاهای طوفانی با شناگری خودش عبور کند و نه پناهگاه دیگری وجود دارد و نه می شود در ساحل بنشینی و از این وادی عبور نکنی و به ناچار باید عبور کنی. اگر سوار بر این کشتی نشدی غرق می شوی. این دنیا و فتنه هایش خیلی ها را برده است. در روایات ما گاهی دنیا به وادی ولایت شیطان و ائمه نار و مستکبرین عالم تعبیر شده که در طول تاریخ مقابل انبیاء صف کشی می کردند. الان هم در دوران ما این مستکبرین عالم در مقابل انبیاء یک دستگاهی درست کردند که فتنه هایشان خیلی پیچیده است و دنیایی با جلوه های متنوع درست کردند که ما را از آن حقایقی که باید دنبالش باشیم غافل می کند.

خدای متعال در قرآن می فرماید «وَ لا تَمُدَّنَّ عَيْنَيْكَ إِلى‏ ما مَتَّعْنا بِهِ أَزْواجاً مِنْهُمْ زَهْرَةَ الْحَياةِ الدُّنْيا لِنَفْتِنَهُمْ فيهِ وَ رِزْقُ رَبِّكَ خَيْرٌ وَ أَبْقى‏»(طه/۱۳۱) این آیه خطاب به وجود مقدس نبی اکرم است که البته شاید مقصود ما هستیم، چون حضرت یک گوشه چشمی به کائنات ندارند و در مقام بندگی مستغرق هستند. خدای متعال در این آیه می فرماید «وَ لا تَمُدَّنَّ عَيْنَيْكَ» این دو چشم خودت را به جلوه های دنیا ندوز چرا که این امتحان آنهاست و این رزق شما نیست «وَ رِزْقُ رَبِّكَ خَيْرٌ وَ أَبْقى‏» رزقی که پروردگار برای شما و امتتان قرار داده خیلی بهتر از دنیایی است که برای مخالفان قرار داده شده است و ما باید به همه این دنیا و وسعتش چشم بپوشیم.

این به معنی زهد منفی و تنبلی کردن و کار نکردن نیست؛ معنایش این است در دنیایی که اهل دنیا برای خودشان درست کردند و غرق در شهوات و لذات هستند ما نباید غرق بشویم و این خیلی کار سختی است. آدم چشمش به دنیا می افتد اما اگر نگاهش امتداد پیدا کرد دل انسان دلداده می شود و وقتی دلداده شد در این فتنه غرق می شود. لذا دشمنان نبی اکرم و اهل بیتشان یک عالمی درست کردند که این وادی دنیاست و اگر انسان دلداده شد گرفتار می شود و ناچارا باید از این وادی عبور بکنیم. لذا برای عبور احتیاج به کشتی داریم و خود اهل بیت هیچ وقت اسیر این امواج نمی شوند و این کشتی را برای این انداختند که ما را عبور بدهند «اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدِ الْفُلْكِ الْجَارِيَةِ فِي اللُّجَجِ الْغَامِرَة» در هر صلواتی ما به یک شأنی از شئون نبی اکرم توجه می کنیم و به همان مقام اقرار می کنیم.

در روایات دارد که اصلا صلوات باطنش تجدید عهد و اقرار است. برای همین است که صلوات طهارت نفس و تزکیه می آورد «وَ جَعَلَ‏ صَلَاتَنَا عَلَيْكُمْ‏ وَ مَا خَصَّنَا بِهِ مِنْ وَلَايَتِكُمْ طِيباً لِخَلْقِنَا» صلوات پاکی خلقت و اخلاق می آورد و اخلاق انسان گوارا می شود و طهارت نفس می آورد و کفاره گناهان است؛ نکته اش شاید این است که این اقرار به مقامات است. هر صلواتی توجه به شأنی از شئون و پذیرش و اقرار است و این اقرار موجب می شود ما به آن شأن ائمه برخوردار شویم. ائمه اگر فلک جاری هستند شفاعتشان این است که اگر تو سوار بر آن کشتی شدی از این دریا عبورت می دهند. انسان وقتی می تواند سوار این کشتی بشود که به این شأن از ائمه اقرار کند. این صلوات به معنای اقرار به این شأن و به این مقام است.

دنیا واقعا بحر عمیقی است و خدای متعال برای ما در این دریای مواج و طوفانی کشتی نجاتی قرار داده که آن وجود مقدس نبی اکرم و اهل بیت هستند. در معارف مکرر شده که از سیدالشهداء به کشتی نجات تعبیر می شود «مِصْبَاحُ‏ هُدًى‏ وَ سَفِينَةُ نَجَاة» هم چراغ هدایت است و هم کشتی نجات است. در این فضای ظلمانی که مستکبرین در عالم ایجاد کردند که انسان نتواند راه خود را ببیند و نتواند امکانات خودش را ببیند، در این فضایی که ما را اسیر کردند و انسان از خودش جز دست و دهان و دامنی نمی بیند و تمام آن ظرفیت های انسان تلف می شود، در این فضای تاریکی خدای متعال چراغی روشن کرده و آن امام حسین علیه السلام است. این کشتی به این دریا افتاده و در حال حرکت است و می خواهد ما را به ساحل امن برساند و ما را تا قرب الهی می برد. وجود مقدس سیدالشهداست که «يَأْمَنُ مَنْ رَكِبَهَا وَ يَغْرَقُ مَنْ تَرَكَهَا». لذا در این صلوات اینطوری است «الْمُتَقَدِّمُ لَهُمْ مَارِق‏»‌ اگر کسی جلو بیافتد و خودش بخواهد زودتر به دریا بزند غرق می شود ولو که همه عمرش را نماز بخواند.

محمد بن مسلم نقل می کند که حضرت فرمودند «مَنْ دَانَ اللَّهَ بِعِبَادَةٍ يُجْهِدُ فِيهَا نَفْسَهُ وَ لَا إِمَامَ لَهُ مِنَ اللَّهِ فَسَعْيُهُ غَيْرُ مَقْبُول‏‏»(2) کسی که می خواهد بندگی کند و مسیر عبادتی را برای خودش انتخاب می کند و خودش را در زحمت می اندازد و تلاش می کند «يُجْهِدُ فِيهَا نَفْسَهُ» ولی دنبال امامی که خدا فرموده نمی رود و خودش می خواهد با ریاضات خودش برسد «فَسَعْيُهُ غَيْرُ مَقْبُولٍ» این تلاش مقبول خدا نیست و اگر مقبول نشد نتیجه نمی دهد. مثل بذری است که در کویر می پاشی. بعد فرمود که «وَ هُوَ ضَالٌّ مُتَحَيِّر»‌ با همه ریاضت هایی که می کشد در وادی ضلال و حیرت است و در وادی هدایت نیست «وَ اللَّهُ شَانِئٌ لِأَعْمَالِهِ» و خدای متعال نسبت به آن اعمالش غضب دارد و از آن عمل خوشش نمی آید.  اینطور نیست که هر کسی ریاضت کشید به مقصد برسد.

لذا «الْمُتَقَدِّمُ لَهُمْ مَارِق‏» کسی جلو بیافتد و خودش در این دریا بیافتد و بخواهد برود هلاک می شود «وَ الْمُتَأَخِّرُ عَنْهُمْ زَاهِقٌ وَ اللَّازِمُ لَهُمْ لَاحِق‏» از شما عقب هم بیافتد و بگوید خودمان می رویم و با کشتی حرکت نکند حتما غرق می شود. اما آن کسی که ملازم شماست و همراه شما در عالم حرکت می کند و هر کجا شما قدم گذاشتید قدم می گذارد و چشم و گوش و زبان و قلب و روابط اجتماعیش تمام ذیل امام و در طرح امام انجام می دهد، این آدم به مقصد می رسد.

پی نوشت ها:

(۱) التفسير المنسوب إلى الإمام الحسن العسكري عليه السلام، ص: 432

(۲) الكافي (ط - الإسلامية)، ج‏1، ص: 375