متن زیر تقریر و خلاصه ای از جلسه 103 درس خارج فقه مبحث مکاسب محرمه؛ جناب حجت الاسلام و المسلمین میرباقری است که در تاریخ یکشنبه 27 مهر 93 برگزار شده است. قابل ذکر است که متن برداشت شاگردان ایشان از مباحث است

بحث در این مسئله غیر از بحثی است که در لباس مصلی در پوشش حریر و طلا برای مرد مطرح شده است.

بحث در اینجا در پوشش مخصوص جنس مخالف (پوشیدن پوشش مختص به زن توسط مرد و عکس آن) است. مرحوم شیخ در این مورد بحث میکنند که آیا پوشیدن علی الاطلاق حرام است؟ تنها دلیل برای حرمت اطلاق، ادله تشبه است که عمده آنها هم نبوی است که با شهرت فتوایی منجبر است (کما علیه السید رحمه الله)

87 بَابُ تَحْرِيمِ تَشَبُّهِ الرِّجَالِ بِالنِّسَاءِ وَ النِّسَاءِ بِالرِّجَالِ‏

22531- 1- مُحَمَّدُ بْنُ يَعْقُوبَ عَنْ أَبِي عَلِيٍّ الْأَشْعَرِيِّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سَالِمٍ وَ عَنْ عَلِيِّ بْنِ إِبْرَاهِيمَ عَنْ أَبِيهِ جَمِيعاً عَنْ أَحْمَدَ بْنِ النَّضْرِ وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ يَحْيَى عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِي الْقَاسِمِ عَنِ الْحُسَيْنِ بْنِ أَبِي قَتَادَةَ جَمِيعاً عَنْ عَمْرِو بْنِ شِمْرٍ عَنْ جَابِرٍ عَنْ أَبِي جَعْفَرٍ ع قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص فِي حَدِيثٍ لَعَنَ اللَّهُ الْمُحَلِّلَ وَ الْمُحَلَّلَ لَهُ وَ مَنْ تَوَلَّى غَيْرَ مَوَالِيهِ وَ مَنِ ادَّعَى نَسَباً لَا يُعْرَفُ وَ الْمُتَشَبِّهِينَ مِنَ الرِّجَالِ بِالنِّسَاءِ وَ الْمُتَشَبِّهَاتِ مِنَ النِّسَاءِ بِالرِّجَالِ  وَ مَنْ أَحْدَثَ حَدَثاً فِي الْإِسْلَامِ أَوْ آوَى مُحْدِثاً وَ مَنْ قَتَلَ غَيْرَ قَاتِلِهِ أَوْ ضَرَبَ غَيْرَ ضَارِبِهِ.

22532- 2- مُحَمَّدُ بْنُ عَلِيِّ بْنِ الْحُسَيْنِ فِي الْعِلَلِ عَنْ أَبِيهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ يَحْيَى عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ عَنْ أَبِي الْجَوْزَاءِ عَنِ الْحُسَيْنِ بْنِ عُلْوَانَ عَنْ عَمْرِو بْنِ خَالِدٍ عَنْ زَيْدِ بْنِ عَلِيٍّ عَنْ آبَائِهِ عَنْ عَلِيٍّ ع أَنَّهُ رَأَى رَجُلًا بِهِ تَأْنِيثٌ فِي مَسْجِدِ رَسُولِ اللَّهِ ص- فَقَالَ لَهُ اخْرُجْ مِنْ مَسْجِدِ رَسُولِ اللَّهِ‏ ص- يَا مَنْ لَعَنَهُ رَسُولُ اللَّهِ ص- ثُمَّ قَالَ عَلِيٌّ ع سَمِعْتُ رَسُولَ اللَّهِ ص يَقُولُ لَعَنَ اللَّهُ الْمُتَشَبِّهِينَ مِنَ الرِّجَالِ بِالنِّسَاءِ وَ الْمُتَشَبِّهَاتِ مِنَ النِّسَاءِ بِالرِّجَالِ.

در معنای لعن متشبهین چند احتمال است:

1- مقصود از تشبه، تأنث الرجال و عکس آن است به شرط داخل شدن در سلک جنس مخالف. موید روایی این معنا روایت دوم باب است که حضرت کسی را به این دلیل که تأنیث داشت از مسجد اخراج نمودند و آن را مصداق متشبهین دانستند. البته مناقشه در اینکه این روایت موید این معنا باشد ممکن است زیرا صرف یک تطبیق است و ممکن است که متشبه به غیر این مورد هم گفته شود.

2- مراد انجام دادن افعال جنسی طرف مقابل با همجنس است. چنانچه در بعضی روایات حدیث لعن را به مساحقه و لواط تطبیق کرده اند.  (سَأَلَ رَجُلٌ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع أَوْ أَبَا إِبْرَاهِيمَ ع عَنِ الْمَرْأَةِ تُسَاحِقُ الْمَرْأَةَ وَ كَانَ مُتَّكِئاً فَجَلَسَ وَ قَالَ مَلْعُونَةٌ مَلْعُونَةٌ الرَّاكِبَةُ وَ الْمَرْكُوبَةُ ... وَ فِيهِنَّ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص- لَعَنَ اللَّهُ الْمُتَشَبِّهَاتِ بِالرِّجَالِ مِنَ النِّسَاءِ وَ لَعَنَ اللَّهُ الْمُتَشَبِّهِينَ مِنَ الرِّجَالِ بِالنِّسَاءِ.) یعنی حضرت این لعن را درباره مساحقه فرمودند. اما در دلالت این روایت بر انحصار حرمت تشابه در مساحقه مناقشه است چون «فیهن قال» دلالت بر حصر ندارد.

موید دیگر برای این حمل ( لَعَنَ رَسُولُ اللَّهِ ص الْمُتَشَبِّهِينَ مِنَ الرِّجَالِ بِالنِّسَاءِ وَ الْمُتَشَبِّهَاتِ مِنَ النِّسَاءِ بِالرِّجَالِ وَ هُمُ الْمُخَنَّثُونَ وَ اللَّاتِي يَنْكِحْنَ بَعْضُهُنَّ بَعْضا) بشرطی که «هم المخنثون» دلالت بر حصر کند که این دلالت بعید نیست. در اینصورت این دلیل حاکم و موجب تضییق حکم مطلق تشبه است. الا اینکه اشکال میشود که در اینصورت باید روایت علل (اخراج رجل از مسجد توسط امیر المومنین علیه السلام) را هم به این معنا حمل کرد که بعید است در این معنا قابل توجیه باشد. لذا روایت علل دلالت میکند که این حمل ها در روایات، به معنی انحصار در آن معانی نیستند.

3- مطلق تشبه حرام است و لو پوشیدن لباس زنانه و لو بدون قصد تأنث. شاهد این حمل دو روایتند:

5793- 1- الْحَسَنُ الطَّبْرِسِيُّ فِي مَكَارِمِ الْأَخْلَاقِ عَنْ سَمَاعَةَ بْنِ مِهْرَانَ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ أَوْ أَبِي الْحَسَنِ ع فِي الرَّجُلِ يَجُرُّ ثِيَابَهُ قَالَ إِنِّي لَأَكْرَهُ أَنْ يَتَشَبَّهَ بِالنِّسَاءِ. که مطلق است و تشبه را دائر مدار قصد تأنث ندانسته اند. لذا این روایت مفهوم تشبه را توسعه میدهد.

5794- 2- وَ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ عَنْ آبَائِهِ ع قَالَ: كَانَ رَسُولُ اللَّهِ ص يَزْجُرُ الرَّجُلَ أَنْ يَتَشَبَّهَ بِالنِّسَاءِ وَ يَنْهَى الْمَرْأَةَ أَنْ تَتَشَبَّهَ بِالرِّجَالِ فِي لِبَاسِهَا. که نفس پوشیدن لباس تطبیق شده است به تشبه. البته این روایت مثل قبلی وضوح در توسعه ندارد چون ممکن است این زجر مشروط به قصد تأنث بوده باشد.

اشکال شده است که استشهاد به این دو روایت (خصوصا روایت اول) موجب میشود که حکم به کراهت منتقل شود. اما گفته میشود که حتی روایت اول هم منافاتی با حرمت ندارد چون استعمال در کراهت اصطلاحی نیست.

در نهایت مرحوم شیخ میفرماید که فتوا خالی از اشکال نیست ولی تعمیم و توسعه حکم تشبه به معنای سوم قابل قبول است.

مرحوم سید صاحب عروه میفرمایند که در اخذ نبوی مشهور اشکالی نیست و در دلالتش 4 معنا متصور است.

1. هر لبسی تشبه است و منوط به قصد نیست و لعن هم دلالت بر حرمت دارد

2. تخصیص حرمت به تأنث به استناد فعل امیر المومنین علیه السلام (که معلوم نیست فعل حضرت دال بر تقیید و تخصیص حکم باشد)

3. مراد خصوص مساحقه و لواط است که دلیلی بر حصر معنای تشبه در این موارد نداریم خصوصا با توجه به فعل امیر المومنین علیه السلام

4. مراد مطلق تشبه است و حکم کراهتی است به دلیل دو روایتی که اخیرا مطرح شد. که دومی از آن دو دلالتی بر صدق تشبه به پوشیدن بدون قصد نداشت و دال بر کراهت هم نبود. اولی هم معلوم نیست ظهور در کراهت مصطلح فقهی داشته باشد.

لذا باید گفت که تشبه حرام است و شامل پوشیدن لباس جنس مخالف هم میشود.