متن زیر تقریر و خلاصه ای از جلسه 137 درس خارج فقه مبحث مکاسب محرمه؛ جناب حجت الاسلام و المسلمین میرباقری است که در تاریخ یکشنبه 12 بهمن 93 برگزار شده است. قابل ذکر است که متن برداشت شاگردان ایشان از مباحث است

اگر اخبار از مقارنات حالات فلکی در حوادث زمینی به نحو غیر بتی و بدون ادعای اشراف بر همه وقائع عالم و بدون ممانعت از توسل و دعا و ... باشد، دلیلی برای حرمتش نداریم. ولی معمولا منجمین به دنبال نتایج ظنی و غیر قابل اعتماد و عمل نیستند.

مسئله ای که جای دقت و تأمل دارد این است که اگر مسیر علوم دیگر به این سمت رفت و نتیجه اش این شد که مردم احساس استغنای از خدای متعال و توسل کردند چه حکمی دارد؟ آیا ادله و اخبار مسئله نجوم شامل آنها هم میشود؟

اگر علوم تجربی بخواهند همه حوادث را بر مبنای طبیعت و حوادث طبیعی توضیح دهند تا جایی که جای خدای متعال و دعا و ... را پر کنند بعید نیست که بتوان تعلیقی که در روایات نجوم بود را به آنها هم تعمیم داد.

چون شرطی که در روایت امالی از امیر المومنین علیه السلام (مَنْ صَدَّقَكَ عَلَى هَذَا الْقَوْلِ فَقَدْ كَذَّبَ بِالْقُرْآنِ إِنَّ اللَّهَ عِنْدَهُ عِلْمُ السَّاعَةِ وَ يُنَزِّلُ الْغَيْثَ وَ يَعْلَمُ ما فِي الْأَرْحامِ وَ ما تَدْرِي نَفْسٌ ما ذا تَكْسِبُ غَداً وَ ما تَدْرِي نَفْسٌ بِأَيِّ أَرْضٍ تَمُوتُ إِنَّ اللَّهَ عَلِيمٌ خَبِيرٌ مَا كَانَ مُحَمَّدٌ ص يَدَّعِي مَا ادَّعَيْتَ أَ تَزْعُمُ أَنَّكَ تَهْدِي إِلَى السَّاعَةِ الَّتِي مَنْ‏ صَارَ فِيهَا صُرِفَ عَنْهُ السُّوءُ وَ السَّاعَةِ الَّتِي مَنْ صَارَ فِيهَا حَاقَ بِهِ الضُّرّ مَنْ صَدَّقَكَ بِهَذَا اسْتَغْنَى بِقَوْلِكَ عَنِ الِاسْتِعَانَةِ بِاللَّهِ فِي ذَلِكَ الْوَجْهِ وَ أَحْوَجَ إِلَى الرَّغْبَةِ إِلَيْكَ فِي دَفْعِ الْمَكْرُوهِ عَنْهُ وَ يَنْبَغِي أَنْ يُولِيَكَ الْحَمْدَ دُونَ رَبِّهِ عَزَّ وَ جَلَّ فَمَنْ آمَنَ لَكَ بِهَذَا فَقَدِ اتَّخَذَكَ مِنْ دُونِ اللَّهِ ضِدّاً وَ نِدّاً ) و در روایت نهج البلاغه (أَ تَزْعُمُ أَنَّكَ تَهْدِي إِلَى السَّاعَةِ الَّتِي مَنْ سَارَ فِيهَا انْصَرَفَ عَنْهُ السُّوءُ وَ تَخَوَّفُ السَّاعَةَ الَّتِي مَنْ سَارَ فِيهَا حَاقَ بِهِ الضُّرُّ فَمَنْ صَدَّقَكَ بِهَذَا فَقَدْ كَذَّبَ الْقُرْآنَ- وَ اسْتَغْنَى عَنِ الِاسْتِعَانَةِ بِاللَّهِ فِي نَيْلِ الْمَحْبُوبِ وَ دَفْعِ الْمَكْرُوهِ وَ يَنْبَغِي فِي قَوْلِكَ لِلْعَامِلِ بِأَمْرِكَ أَنْ يُولِيَكَ الْحَمْدَ دُونَ رَبِّهِ لِأَنَّكَ بِزَعْمِكَ أَنْتَ هَدَيْتَهُ إِلَى السَّاعَةِ الَّتِي نَالَ فِيهَا النَّفْعَ وَ أَمِنَ الضُّرَّ ) وجود دارد در چنین اخباری از علوم تجربی هم وجود دارد.

مرحوم شهید مطهری در کتاب علل گرایش به مادیگری، در پاسخ به شبهه ای که گرایش به دین را ناشی از جهل به علل مادی میداند و گسترش علوم را موجب بی نیازی بشر از این اعتقادات، بیان میدارند که منشأ گرایش به مادیگری گسترش علوم نیست بلکه یک مغالطه فلسفی است. چون استناد حوادث به علل مغایرتی با استناد به خدای متعال ندارد. چون در فلسفه همه نظام علی و معلولی را مستند به خدای متعال میدانیم. لذا برای تصحیح نگاهی که در علوم تجربی ایجاد میشود کافی است ایمان به خدای متعال و استناد سلسله علل به خداوند را به گزاره های علمی ضمیمه کنیم

اما تحلیل دیگر این است که ایمان به خدای متعال و حضور فاعلیت او باید در تحلیل علمی پدیده های عالم حضور داشته باشد. اگر نگاه به مبدء و معاد را در تحلیل علمی پدیده ها دخیل نکنیم این حس استغناء از خدای متعال که در روایات به آن اشاره شده است در بشر ایجاد میشود.